به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره، به نقل از معاونت پژوهشی دانشگاه_ نشست تخصصی «مسئله و نظریه در هنرهای اسلامی» از مجموعه وبینارهای رشته‌ی دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی به کوشش دانشکده هنر، با همکاری معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و معاونت پژوهشی دانشگاه سوره در روز سه‌شنبه ۳۰ فروردین‌ماه ۱۴۰۱ از ساعت ۱۷ الی ۱۸:۳۰ به صورت مجازی در سامانه مجازی دانشگاه سوره برگزار شد.

در این نشست دکتر مهدی کشاورز افشار، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس به عنوان سخنران و دکتر مهران هوشیار، دانشیار دانشگاه سوره، در جایگاه میزبان نشست حضور داشتند.

در آغاز نشست دکتر هوشیار ضمن خوش‌آمد گویی به حاضرین نشست از دکتر کشاورز افشار دعوت کرد تا به ارائه مطالب مورد نظر خود بپردازد.

دکتر مهدی کشاورز افشار، از مفهومی بسیار کلان و کلی به نام هنر اسلامی نام برد که پیش روی پژوهشگر قرار دارد و دارای سویه‌های مختلفی است و همچنین دارای یک وجه پیرامونی است. پس امر واقع که پَژوهشگر هنر اسلامی در برابر آن قرار گرفته مفهوم گسترده‌ای است. اگر مناقشات این مفاهیم را کنار بگذاریم و به امر واقع ای که توصیف شد بپردازیم، می‌توانیم بگوییم این مفهوم تا به امروز یک امر روشن، صورت‌بندی شده، تبیین شده، واضح و منظم است. از یک زمان به بعد و طی ۱۰ یا ۱۵ سال گذشته، آموزش‌هایی در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری، در چهارچوب‌های آکادمیک کم‌کم شکل گرفتند و از سوی دیگر هم هنرمندانی در همین زمان در چهارچوب جامعه و هنر اسلامی شروع به فعالیت کردند که تا حد زیادی تحصیل‌کردگان دانشگاه بودند و با جریان‌های مختلف هنر معاصر در ارتباط بودند.

وی در ادامه افزود: دو گروه پژوهشگر و هنرمندی که ذکر شد در برابر گروه‌هایی که از دوران قبل در این عرصه فعالیت می‌کردند شکل گرفتند. گروه‌های پیشین گروه‌هایی بودند که نخستین آن‌ها در جوامع اسلامی از جمله ایران وجود داشتند؛ که شامل اندیشمندان، فلاسفه و هنرمندان بودند که در جامعه زیست داشتند و راجع به این هنرها مطالبی را طرح کرده یا آثار هنری را خلق کرده‌اند. گروه دوم کسانی بودند که از حدود قرن ۱۸ و ۱۹ میلادی در غرب شروع به مطالعه درباره‌ی هنر اسلامی کردند. در واقع این گروه نیز با رویکردهای خاص خود که ابتدا با علاقه به مطالب عجیب و بعد علاقه به گردآوری عتیقه باعث شدند که مطالعات آثار قدیمی در این دوران شکل گیرد. این دو گروه در نظم موجود مشغول فعالیت‌های خود بودند و بحرانی وجود نداشت. با شکل‌گیری گروه سوم، چه در عرصه‌ی پژوهشگران آکادمیک و چه در عرصه‌ی هنرمندان، یک بحرانی نیز در عرصه‌ی هنر اسلامی شکل گرفت. به طور مثال هنرمندان شروع به خلق آثاری با نوآوری و خلاقیت‌هایی به واسطه‌ی آشنایی با جریان‌های هنر معاصر کردند. از سوی دیگر نیز پژوهشگران این عرصه به واسطه‌ی آموزشی که دیده بودند، متوجه خلأها، ناسازگاری‌هایی و نواقصی می‌شوند.

به گفته‌ی عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس نظریه‌های مسلط در حوزه‌ی مطالعات هنر اسلامی، قادر به انجام کاری که یک نظریه باید انجام بدهد، یعنی تبیین، توضیح، چهارچوب دادن و منظم کردن و صورت بخشیدن به امر واقع نیستند. کار اصلی نظریه در تمامی شاخه‌های علوم انسانی، توضیح، تفسیر، تبیین و نشان دادن چگونگی آن‌ها است. بحرانی که در این دوران معاصر شکل گرفت، ناتوانی نظریه‌های مسلط از سویه‌های مختلف در تبیین امر موجود، یعنی هنر اسلامی، بود. حتی پژوهشگران جدید نیز تناقض‌هایی را در نظریه‌ها پیدا کردند و پژوهش‌های بسیار مفیدی نیز در این زمینه صورت گرفت. وی افزود: مشکل بعدی آن دسته از پژوهشگران هستند که به نظریه‌ها مسلط هستند اما به امر واقع در شکل کلی یا پیرامونی آن آگهی ندارند. متأسفانه پژوهشگران دانشگاهی امروزه ارتباطشان با جهان واقع، امر واقع یا جهان پیرامونی قطع شده است. گاهی اوقات نیز با پژوهشگرانی روبه‌رو هستیم که به نظریه‌ها و امر واقع تسلط دارند اما برخورد انتقادی ندارند و عقلانیت انتقادی در آن‌ها شکل نگرفته است. این دسته معمولاً به دنبال اثبات نظریه‌های پیشین هستند‌.

کشاورز افشار در پایان تصریح کرد: یک پژوهشگر برای اینکه بتواند مسئله بسازد باید دستگاه معرفتی داشته باشد. دستگاه معرفتی دو بخش دارد؛ یکی نوع عقلانیت است که نیاز به عقلانیت مسئله محور و پرسش محور دارد و دوم تسلط بر نظریه‌های پیشین است تا توانایی نقد نظریه‌های پیشین را داشته باشد و در غیر این صورت متوجه بحران و عدم کارایی‌ها نمی‌شود. بعضی از نظریه‌ها شکل تقدسی پیدا کرده که برای بیان نواقص باید توانایی و جرئت نقد آن‌ها را داشته باشیم. پژوهشگر به وسیله‌ی دستگاه معرفتی به سراغ نظریه‌ها رفته و متوجه تناقض، تضاد، گنگی و تعارض‌های موجود می‌شود و اگر عقلانیت انتقادی را نیز داشته باشد، مسئله اساسی در نظر او جلوه می‌کند و برای برطرف کردن این مسائل اقدام می‌کند.

در پایان نشست به سؤالات مطرح‌شده از طرف شرکت‌کنندگان پاسخ داده شد و مهران هوشیار از حضور تمامی حاضرین نشست تقدیر و تشکر کرد.