سمیرا کاتبی فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد معماری دانشگاه سوره و یکی از فارغ التحصیلان موفقی که دانشگاه سوره به دنیای معماری تقدیم کرد، در گفتگو با روابط عمومی دانشگاه سوره شعار خود را در زندگی اینطور بیان می‌کند: «دنیا را به‌ اندازه رسیدن به رؤیاهایم گسترش خواهم داد و جایی امن‌تر و زیباتر خواهم کرد.»

او فعالیت حرفه‌ای خود را با طراحی مجتمع‌های مسکونی و همچنین ساختمان‌های اداری از سال ۸۴ آغاز کرد و بعد از آن حوزه فعالیت خود را تغییر داده و با نگرش دیگری وارد حوزه طراحی تم پارک‌ها بالأخص در حوزه کودکان شده است. کاتبی می گوید آنچه در طراحی اهمیت دارد توجه به نیاز و بستر فرهنگی اجتماعی مخاطبین در جهت حل معضلات فرهنگی، زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی است. با سمیرا کاتبی فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته معماری دانشگاه سوره که امروز یکی از دانشجویان موفق این حوزه است گفتگو کردیم.

 

 

شما در حرفه خود چگونه به کودکان و آینده آنها فکر کردید و کجای کار خود آن را پیاده سازی کرددی؟

رویکرد من در طراحی برای کودکان ارتقاء خلاقیت، همدلی، همکاری و هوش اجتماعی در آنان است. کودکان باید دوست داشتن و دوست داشته شدن را یاد گرفته و در آنها نهادینه شود. این موضوع ازاین‌جهت اهمیت دارد که  اگر فرد به چیزی یا جایی تعلق‌خاطر داشته باشد آن را خراب نمی‌کند و اگر احترام و همزیستی با محیط‌زیست از دوران کودکی در آنان نهادینه شود در آینده، دنیای سالم‌تری را خواهند داشت؛ به عبارتی دیگر دنیای امن‌تر برای کودکان فردا رقم خواهد خورد.

برای مثال می توان به تعلق‌خاطری که انسان از کودکی نسبت به پدر و مادر خودش دارد اشاره کرد؛ درنتیجه هر چیزی که در کودکی نهادینه شود، در بزرگ‌سالی به‌راحتی از بین نخواهد رفت. شوق طراحی من برای کودکان از دوران هنرستان شروع شد و بالاخره منجر به ارائه پایان‌نامه کارشناسی و کارشناسی ارشد در حوزه کودکان شد. از علاقه‌مندی‌های من در حوزه فرهنگی و هنری می‌توان به تصویرگری برای کودکان و موسیقی  اشاره کرد. همچنین در زمینه ورزشی در حوزه تیراندازی با کمان ریکرو فعالیت دارم.

 

از پروژه‌های شاخصی که تا به امروز موفق به انجام آن بوده‌اید همکاری در طراحی پروژه آسمان نمای گنبد مینا تهران (پلانتاریوم) است. توضیح بیشتر را از زبان خودتان می شنویم.

 

طراح اصلی این پروژه آقای امیرمحمد صباحی موسوی، فارغ‌التحصیل سال ۱۳۷۲کارشناسی ارشد رشته معماری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. ایشان ضمن اینکه استاد من بودند، تاکنون پروژه‌های متعددی را با همکاری هم طراحی و اجرا کرده‌ایم. نام این مجموعه، مرکز علوم و پلانتاریوم گنبد مینا و مکان پروژه واقع در  تهران- اتوبان حقانی – اراضی عباس‌آباد – بوستان منظومه شمسی است.

معماری و طراحی داخلی این کار با آقای امیرمحمد صباحی موسوی و من بود. که توسط کارفرمای این پروژه شرکت نوسازی عباس آباد بود و نقشه‌های معماری آن را من و خانم سمیه طالبی انجام دادیم که در مساحتی بیش از 8500 مترمربع اجرا شد.

 

 

پلانتاریوم به زبان ساده

شاید لازم باشد تا به‌صورت اجمال تعریف کوتاهی از یک پلانتاریوم داشته باشم. معمولاً پلانتاریوم های دنیا به‌عنوان یک پرده نمایش کروی برای به نمایش گذاشتن اجرام آسمانی و منظومه شمسی به‌صورت سه‌بعدی با استفاده از عینک‌های پلاریزه کاربرد دارد. اما با ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران شخصی این پرده‌های نمایش کروی مسیر جدیدی را در صنعت سینما بر روی مخاطبین خود بازکردند. فیلم‌های تاریخی و فانتزی‌های علمی از مهمانان جدید این پرده‌های نمایش در دنیا هستند. مخاطبین پلانتاریوم های دنیا تمام گروه‌های سنی و سطح علمی را شامل می‌شوند. شاید بزرگ‌ترین انگیزه ساخت این مکان‌ها برانگیختن ذهن‌های پویا و فعال است که همیشه به دنبال "چرایی‌ها " و "چگونگی‌ها " هستند و حلقه‌ای از زنجیره علوم را به وجود می‌آورند.

 

آسمان را قاب گرفته‌ایم

 

رواق دور (گالری اندیشمندان) شامل دیوار لاجورد مزین به اسامی منجمین ایرانی و صور فلکی الهام گرفته‌شده از آسمان و ستارگان

 

 

از جذابیت‌های طراحی پروژه پلانتاریوم تهران می‌توان به تعدد چالش‌های فراوان آن اشاره کرد. عدم اطلاعات فنی-موضوعی، عدم استانداردهای بین‌المللی، تحریم‌های سیاسی، تحریم‌های فنی و محدودیت در تنوع مصالح از مهم‌ترین چالش‌های موجود در زمان شروع طراحی به شمار می‌رفت.  

به محدودیت‌های انجام کار اشاره کردید؛ برای حل این مشکلات و پیدا کردن راه حل چه روشی را به کار بستید؟

ما به همین دلیل با بازدید از یکی از آسمان نماهای خارج از کشور و تهیه صدها عکس و مصاحبه‌های حضوری با بهره‌برداران آن به طریق یک مهندسی معکوس اقدام به تهیه نسخه‌های نخست از عملکرد یک پلانتاریوم و استانداردهای مورداستفاده در آن کردیم. از نوع دوربین‌های به‌کار رفته و فضاهای تأسیساتی موردنیاز آن تا دلیل و مقدار شیب صندلی‌های سالن نمایش.

محدودیت‌های زمین طراحی و گستردگی نیازهای یک فضای ارزشمند علمی تفرجی باعث شد تا بخش بزرگی از نیازهای آموزشی را به عهده دیواره‌های بزرگ LEDبه‌نحوی‌که با توجه به روشنایی و نور روز همچنان عملکرد آموزشی خود را حفظ کنند واگذار کنیم. پنج دیواره با طول متوسط پنج متر( dot peach 4 Black ) و دستگاه‌های صوتی اختصاصی  sound shower به‌نحوی‌که صدای هر دیواره انحصاراً پاسخگوی بازدیدکنندگان همان بخش باشد عهده‌دار انجام این مسئولیت شدند. دیواره جدول تناوبی و ویترین‌های اختصاصی پیش‌ازتاریخ بخش دیگری از فضاهای آموزشی این پلانتاریوم را شامل می‌شدند. شیب سالن نمایش به کمک صندلی‌های متحرک به تماشاچیان سالن نمایش این امکان را می‌دهد تا نسبت به پرده نیم‌کره (۱۸۰ درجه) در راحت‌ترین حالت به تماشای تصاویر بنشینند.

 

 

 

 

از دیگر چالش‌های این پروژه تأمین دمای آسایش برای بازدیدکنندگان آن ‌بود که با توجه به ابعاد فضایی و محدودیت‌های فیزیکی در دو بخش اول دمش از سوی دیواره‌ها و در مرحله دوم دمش از طریق سقف می‌بایست به انجام برسد. بدین منظور رینگ تأسیساتی پیرامون برای مرحله اول و طراحی اجرام آسمانی معلق پیرامون گنبد نمایش به‌عنوان دمنده‌های سقفی می‌بایست طراحی و اجرا می‌شد.

در این پروژه از تجربیات با ارزش مهندس صباحی موسوی بسیار بهره‌مند شدیم، زیرا او در زمینه طراحی جزئیات سال‌ها تجربه داشتند و در این حوزه تجربه داشتند و این امکان برای من فراهم شد تا در کنار ایشان  به‌عنوان طراح همکار حضورداشته باشم. دیاگرام‌های بهره‌برداری یکی پس از دیگری تهیه و سناریوی اولیه آن شکل گرفت. با تشکیل کارگروه‌های مختلف در حوزه مدیریت، بهره‌برداری و پیمانکار مادر، اولین پلان‌های معماری شکل گرفت که به‌مرورزمان اصلاح شد. بعد از آن نوبت به طراحی‌های اولیه سه‌بعدی رسید که باید در این زمان به قابلیت‌های مصالح موجود در کشور اتکا می‌کردیم. یکی از محدودیت‌های انجام این پروژه اجرای هم‌زمان آن در حین طراحی می‌بود که باید ظرف مدت تعیین‌شده به اتمام می‌رسید و این پروژه در سال ۱۳۹۳ افتتاح شد.

 

 

 

مجموعه تفریحی گردشگری بیوچال دیگر پروژه موفق شما بود که در جنوب شهر تهران اجرا شد. مشخصات و داستان انجام آن را برای‌مان شرح دهید.

در ابتدا اطلاعات مختصری از این پروژه می‌گویم:

مکان:  منطقه 18 تهران

طراح و معمار: امیرمحمد صباحی موسوی

طراح کانسپت: سمیرا کاتبی

سه‌بعدی و رندر : منصوره زاهدی

 

با گسترش شهر تهران مخصوصاً از طرف غرب، گود کن واقع در منطقه 18شهر تهران به‌عنوان یکی از معادن عمده تأمین شن و ماسه با اختلاف ارتفاع ۹۰ متر به یک تهدید برای شهر تبدیل‌شده بود. پیشنهاد تبدیل این عرصه به یک اکو توریسم سبب شد تا طراحی آن با عنوان " بیوچال " برنده جایزه برنز ۲۰20 -۲۰19 مسابقه A’DESIGN   AWARD ایتالیا شود.

تکثیر گونه‌های گیاهی موافق با اقلیم تهران نه‌تنها در درازمدت این بخش را به‌عنوان یکی از ریه‌های شهر تهران تبدیل می‌کند بلکه باعث تثبیت دیواره‌های بلندای گود خواهد شد. تکثیر گونه‌های جانوری بومی و دیگر جذابیت‌های تفریحی همچون برکه‌های ماهیگیری، هتل‌ها، مسیرهای سوارکاری و. . . این پروژه را به یک پروژه فرا منطقه‌ای تبدیل کرد. جذب افراد منطقه در بخش ساخت و خدمات نیز کمک بزرگی به حذف فقر در این منطقه می‌کند.

 

سرزمین افسانه‌ای سمیر نیز محلی مناسب برای بازی کودکان است. در ابتدای مصاحبه به آموزش و نهادینه کردن فرهنگ نگهداری از محیط زیست از سنین کودکی اشاره کردید. آیا دغدغه شما برای کودکان باعث انتخاب این موضوع بود؟

 بله دقیقا همینطور است. کودکان به‌عنوان با ارزش‌ترین ذخیره فرهنگی یک اجتماع می‌توانند بقای آن جامعه را تضمین کنند. پرورش هدفمند این بخش از جامعه و نهادینه کردن ارزش‌های اجتماعی در آنان نه‌تنها در آن جامعه بلکه برای حفظ کره زمین به‌عنوان مکانی برای خوب زیستن از ارکان حفظ این کره خاکی برای آیندگان به‌شمار می‌آید. "سرزمین افسانه‌ای سمیر" به‌عنوان پروژه پایان‌نامه من با همین رویکرد در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه سوره باراهنمایی استاد ارجمند جناب آقای دکتر شاهین حیدری (کارشناسی ارشد پیوسته از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ۱۳۷۰- دکترای معماری انرژی از دانشگاه شفیلد انگلستان ۱۳۷۸- و فوق دکترای معماری انرژی ۱۳۷۹) به‌عنوان یک فضای تفریحی آموزشی در رابطه با بهینه مصرف کردن انرژی از طریق بازی به انجام رسید. این اثر در سال ۲۰۲۱ موفق به دریافت Runner upدر مسابقه A'DESIGN AWARD از کشور ایتالیا شد

 

 

ویژگی پروژه سرزمین افسانه‎ای سمیر در چه چیزی بود؟

آموزش از طریق بازی روشی برای ارتقای هوش اجتماعی است و آنچه کودک از طریق مشارکت در بازی‌های جمعی کشف می‌کند روش پیمایش زندگی او در آینده خواهد شد.  

در "سرزمین افسانه‌ای سمیر" کودک تصمیم می‌گیرد و در قبال تصمیم خود مسئول باشد. او به همراه گروه خود در هر بخش از این سرزمین به جستجو و کاوش می‌پردازد و با پری‌های آن دیار همدست می‌شود و تلاش می‌کند تا با انتخاب درست، زمین را از نادرستی‌ها دور کند و سرانجام به‌عنوان نگهبان زمین انتخاب شود. در علوم روان‌شناختی کودکان، نه‌تنها آموخته‌های کودک در قالب بازی در ذهن او نهادینه می‌شود، بلکه به‌عنوان پلیس خانواده به ترویج آموخته‌های خود در محیط خانه و مراقبت از صحت انجام آنها خواهد پرداخت. از چالش‌های مهم این پروژه در مرحله اول خلق افسانه‌هایی با سابقه فرهنگ پارسی با موضوعیت کنترل آلودگی‌ها، اجتناب از آلاینده‌ها، درست مصرف کردن انرژی و ذخایر طبیعی، حفظ زمین و . . . و در مرحله دوم تبدیل این مفاهیم به حجم و معماری بود به‌نحوی‌که رغبت و اشتیاق در ادامه بازی را برای مخاطب خود به دنبال بیاورد.

 

این مطلب ادامه دارد...