در دومین پیش نشست آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار موضوع «خلاقیت و تخیل در آینده‌پژوهی» به بحث و بررسی گذاشته شد.

به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه سوره همایش ملی «آینده‌پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار» دومین پیش نشست خود را با همکاری دانشکده هنر و معاونت پژوهشی دانشگاه سوره با عنوان «خلاقیت و تخیل در آینده‌پژوهی» روز شنبه پانزدهم مهرماه 1402، از ساعت ۱۳ تا ۱۵ در سالن کنفرانس دانشگاه سوره برگزار شد.

در این نشست دکتر رامتین شهبازی معاون دانشکده هنر به‌عنوان سخنران و استاد فرزاد معافی غفاری، عضو هیأت علمی دانشگاه سوره، به‌عنوان دبیر این نشست و دکتر مهران هوشیار دبیر کل همایش حضور داشتند.

در ابتدای این نشست فرزاد معافی، در سخنرانی خود ضمن خیرمقدم به حضار و تبریک سال تحصیلی جدید، پیش از اشاره‌ای بر موضوع نشست جاری، موضوع پیش‌نشست اول با حضور دکتر امیرحسینی را بازگو کرده و از دکتر هوشیار خواست تا به ارائه سخنان خود در خصوص برگزاری پیش‌نشست‌ها بپردازد.

دکتر هوشیار در خصوص معرفی همایش افزود: اولین دوره «همایش ملی آینده‌پژوهی آموزش عالی و توسعه پایدار»  در سال ۱۴۰۰ برگزار شد و بنا شده است که به همت متخصصان و اندیشمندان، این همایش هر دو سال یک‌بار تکرار شود.

وی ادامه داد: با توجه به پیشرفت سریع و تحولات زیادی که در طی زمان کوتاه رخ می‌دهد و تأثیر مؤثری بر آموزش‌های عالی می‌گذارد، نیازمندیم با استفاده از این‌چنین نشست‌ها و همایش‌ها، خود را با آن‌ها هماهنگ کنیم. با توجه به گستردگی موضوعات در همایش، نیاز است در این پیش‌نشست‌ها از صاحب‌نظران بهره ببریم.

دکتر رامتین شهبازی در خصوص موضوع این نشست این‌گونه توضیح داد: قرار است یکی از مسائلی که حدود هفت تا هشت سال روی آن پژوهش انجام داده‌ام را در این پیش نشست موردبررسی قرار دهم و با شما عزیزان در میان بگذارم. 3 واژه در این سخنرانی کلیدی هستند که ظاهراً شناخته‌شده‌اند، اما مسئله‌ این است که در سیستم دانشگاهی ابتدا لازم است واژه‌ها بررسی شوند و بدانیم منظور ما کدام تعریف از کلمات است. ایشان افزود که این واژه‌های مهم، سه واژه تخیل، خلاقیت، آینده‌پژوهی هستند.

وی افزود: ماجرای تخیل برای من زمانی جذاب شد که در بحث‌های نشانه‌شناسی همیشه به آن پرداخته می‌شد. همچنین در حوزه سینما و هالیوود نیز ما شاهد فیلم‌هایی بودیم که با استفاده از تخیل و بر مبنای آن ساخته‌شده‌اند، اما زمانی در آینده می‌بینیم که آن اتفاقات تخیلی به ما نزدیک است. مثل فیلم ۲۸ روز بعد.

او توضیح داد: من این را شنیده بودم که فیلم‌سازان به سراغ صاحب‌نظران و متخصصین این رشته می‌روند و آینده‌نگری آنان را که با حدسیات آنان در مورد آینده را به فیلم‌نامه تبدیل می‌کنند و ممکن است بعدها به واقعیت بپیوندند.

دکتر شهبازی درباره واژه تخیل و بازتاب آن در جهان شرق و غرب توضیح داد: در حوزه تخیل در جهان غرب و شرق تحقیقات و سفرهای زیادی شکل‌گرفته است، در شرق(هند، چین، ژاپن)، حکمت و در غرب (ایده‌های افلاطون و ارسطو) مهم جلوه می‌کنند و نیز و در این میان موضوع مهم عرفان مهم می‌نماید که ما به نظریات نظریه‌پردازان این حوزه وارد می‌شویم.

وی اذعان داشت: ما اگر به‌مثابه روش به ماجرا نگاه کنیم، طبیعتاً باید ابتدا از تعاریف شروع کنیم. وی درباره تعریف خلاقیت بیان کرد: خلاقیت به‌نوعی توانایی و پیشنهاد امور متفاوت با امور جاری است. او ادامه داد: یک سری امور جاری داریم و در کارهایی که انجام می‌دهیم، گاهی به این نتیجه می‌رسیم که امر جاری‌ای که وجود دارد نارس است و باید تغییر یا تعویضی در آن شکل بگیرد.

وی ادامه داد: وقتی ما در مورد فلسفه آینده‌پژوهی و فلسفه هنر در آینده‌پژوهی صحبت می‌کنیم، درواقع در مورد تکمیل نظریه‌ها صحبت می‌کنیم و هیچ نظریه‌ای را رد یا باطل نمی‌کنیم. برای مثال ویکتور اشتاین خودش نظریه‌های خودش را تکمیل می‌کند و نه آن‌که آن‌ها را باطل کند و این خود نمود خلاقیت در عمل یک فیلسوف است.

دکتر شهبازی درباره خلاقیت اضافه کرد: ما وقتی داریم در مورد خلاقیت صحبت می‌کنیم، این توانایی را داریم که امور جاری امروز را تبدیل به امور مکمل یا متضاد آن کنیم. بر اساس آن چیزهایی که در کتاب‌های موجود درباره تخیل وجود دارد، خلاقیت را قدرت شکل‌گیری تصاویر در ذهن می‌شمارند. این تصاویر ممکن است از واقعیت بگذرند و یا نگذرند.

وی درباره تخیل در شرق و غرب این‌گونه بیان کرد: تخیل در غرب تخیل مجازی است و اصولاً در همه دوران‌ها تخیلِ ساختنی است به‌جز در دوران رمانتیک که هنر را شهودی می‌دانند که مانند تخیل در شرق است و اگر از تخیل غیرشهودی یعنی تخیل ساختنی استفاده کنیم، می‌توانیم به یک روش دست‌یابیم.

او توضیح داد: وقتی تخیل از شکل جاری خود خارج شود، خلاقیت به وجود می‌آید و به نظر می‌رسد که انسان امروز نمی‌تواند منتظر بماند تا تخیل شهود برای او اتفاق بیفتد و باید از ساخت استفاده کند. تا زمانی که تخیل در ذهن ما باشد، در حوزه‌ی شخصی باقی می‌ماند.

وی ادامه داد: ویکتور اشتاین به این تعریف می‌گوید "زبان شخصی" و تا زمانی که درگیر زبان شخصی باشید، نمی‌توانید آن را عمومی کنید. زمانی که تبدیل به یک زبان عمومی شود می‌توان آن را در معرض عموم گذاشت و البته با قواعد و تعاریف مشخص خودش.

دکتر شهبازی از رابطه تخیل و زبان گفت: وجه تخیلی زبان آنجا است که در این امر جاری، اگر خلاقیت را بالا ببریم، می‌توانیم به وجوه دیگری که در زیر لایه آن پنهان است، دست پیدا کنیم. وی ادامه داد: بعد از آشنایی با خلاقیت و تخیل می‌توانیم در آینده‌پژوهی آن‌ها را به کار بگیریم و بازی‌های زبانی را گسترش دهیم و به عناصر متفاوتی دست پیدا کنیم.

وی افزود: ما برای گسترش تخیل و ایجاد خلاقیت و ورود زبان شخصی به عمومی نیاز داریم که قواعد آن را بلد باشیم. این قواعد و دستور زبان‌ها یا تجربی هستند (آزمایش) یا گرامری و دستور زبانی که نیاز به دو شرط دارد: 1. دستور زبان را بشناسیم.

2. متنی قابل‌فهم برای استفاده عموم تولید کنیم.

وی ادامه داد: برای شکل‌گیری بازی زبانی نیز چند اصل اهمیت دارد:

می‌بایست همگانی و زبان قابل‌فهم همه باشد.

هر گفته مثل مهره بازی در شطرنج است و باید حساب‌شده از آن بهره گرفت.

ازآنجاکه وقت برای تجربه کردن نداریم باید قواعد بازی را بپذیریم. به روش ویکتور اشتاین توجه کنیم که می‌گوید: باید قابلیت توصیف بازی را داشته باشیم تا درنهایت بتوانیم با توجه به بازی‌ای که در جریان است، نقاط پنهان بازی را کشف کنیم.

دکتر شهبازی در انتهای این نشست این‌گونه نتیجه‌گیری کرد: ما برای اینکه بتوانیم در آینده، متون هنری‌ای داشته باشیم که بتواند با مخاطب ارتباط برقرار کند و همچنین برای این‌که در حوزه نظری بتوانیم ایده‌هایی داشته باشیم که با آن آثار هنری را نقد کنیم، نیاز به خلاقیت در کشف بازی‌های زبانی جدید داریم.

وی با اضافه کردن نکته مهمی درباره نظریات و عمر آن‌ها به سخنان خود پایان داد: دیگر نمی‌توانیم از نظریه‌های قدیمی استفاده کنیم، بلکه می‌توانیم برای خلق ایده‌های جدید از آن‌ها کمک بگیریم و گزاره‌های جدید و مناسب تولید کنیم.

در انتهای جلسه دکتر مهران هوشیار دبیر کل همایش آینده‌پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار به بیان نظرات خودپرداخت و همچنین به سؤالات دانشجویان و حاضران در جلسه پاسخ داده شد.

 

عکس: افرا شهباز زاده

گزارش: رهام براری