نشست علمی «جنگ رسانه‌ای-تاب‌آوری غزه» در دانشگاه سوره برگزار شد. در این نشست به بررسی ابعاد و تأثیرات رسانه‌ای و مسائل غزه در بیداری مردم جهان و حمایت آنان از فلسطین اشاره شد. 

به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه سوره به نقل از معاونت پژوهشی، این معاونت با همکاری دانشکده فرهنگ و ارتباطات، نشست علمی «جنگ رسانه‌ای-تاب‌آوری غزه» را سه‌شنبه دوم آبان برگزار کرد. در این نشست به بررسی ابعاد و تأثیرات رسانه‌ای و مسائل غزه در بیداری مردم جهان و حمایت آنان از فلسطین اشاره شد.

دکتر امیدعلی مسعودی، رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات سوره اظهار داشت: جنگ رسانه‌ای و آنچه در مورد غزه اتفاق افتاده است ابعاد بسیار وسیع و همه جانبه‌ای دارد و نمی‌توانیم در یک جلسه این بحث را به پایان برسانیم بلکه این نشست مقدمه‌ای است تا جلسات دیگری برای واکاوی آن برگزار کنیم.

وی افزود: ابعاد فاجعه اخیر غزه تنها به بحث‌های رسانه‌ای منتهی نمی‌شود بلکه ابعاد دیگری مثل حقوق مردم غزه، حقوق روابط بین‌الملل و وظایف سازمان ملل، دولت‌ها و ملت‌ها را شامل می‌شود که باید همه آن‌ها را بررسی کرد زیرا قضیه دیگر محدود به فلسطین نیست بلکه مسئله‌ای است که به همه جهانیان ارتباط دارد و باید همگان درباره آن اظهارنظر کنند.

دبیر نشست جنگ‌رسانه‌ای-تاب‌آوری غزه بابیان اینکه افکار عمومی دنیا به‌خوبی دارد از مردم فلسطین حمایت می‌کند گفت: رسانه‌های وابسته به جریان استکبار جهانی به‌جایی رسیده‌اند که صدای افکار عمومی دنیا را منعکس می‌کنند.

شکل‌گیری فاجعه غزه از ابتدای قرن بیستم

وی به فرایند شکل‌گیری فاجعه غزه اشاره کرد و افزود: فاجعه‌ای که ما امروز شاهد آن هستیم در حقیقت شامل 4 فاجعه دیگر است که از ابتدای قرن بیستم آغاز شد. در پاییز سال 1918 درست بعد از پایان جنگ جهانی اول بود که دنیای غرب ناگهان خود را با فاجعه بزرگ‌تری که ساخته دست بریتانیا، آمریکا، فرانسه و یهودیان صهیونیست بود مواجه دید. از آن روز جریان مبارزات مردم فلسطین و اعراب با صهیونیست‌ها آغاز شد و عامل پیدایش آن اعلامیه «بالفور» و توافق‌نامه سِری سایکس پیکو بود. در حقیقت این‌ها آمدند و باقی‌مانده سرزمین عثمانی را بین خودشان تقسیم و عوامل دست‌نشانده خود را بر سرکار گذاشتند. این قرارداد بین بریتانیا و فرانسه برای تقسیم جهان عرب یعنی سوریه، لبنان، عراق، اردن و فلسطین امضا شد و در حقیقت مرزبندی‌های فلسطین از این زمان مشخص شدند. پیش‌تر نیز اشغال خارجی فرانسه و بریتانیا و نیز اشغال مصر در 1882، سودان 1898، تونس 1881، الجزایر 1830، مغرب 1912 و نیز اشغال امپراتوری عثمانی در همان سال 1912 با حمله ایتالیا همگی مواردی هستند که زمینه‌ساز شکل‌گیری واقعه چهارم شدند.

دکتر مسعودی ادامه داد: چهارمین پدیده پیدایش پروتکل صهیون در سال 1919 بود که خوشبختانه اسناد آن موجود است. این‌ها در شهر بازل سوئیس طی نشستی که همه سران صهیونیست حضور داشتند نقشه آینده دنیا و شکل‌گیری رژیم اسرائیل را پایه‌ریزی کردند. مهم‌ترین بخش این پروتکل تحت سلطه قراردادن رسانه‌های دنیا توسط صهیونیست‌ها است. خیلی‌ها آن موقع و بعدتر می‌گفتند این سند جعلی است ولی آنچه امروز در حال وقوع است نشان می‌دهد این پروتکل واقعاً به مرحله انجام رسید.

فروریختن تصویر هالیوودی اسرائیل

دکتر پیام تیرانداز، مدیرعامل خبرگزاری فارس سخنران بعدی این نشست بود که وقایع اخیر غزه را از منظر رسانه‌ای تحلیل و بررسی کرد و گفت: ماه‌ها پیش از واقعه غزه شاهد اختلافات جدی و درونی در سرزمین‌های اشغالی بودیم ازجمله تجمعات چند صدهزارنفری که به عقیده بسیاری از کارشناسان منطقه گویای پایان رژیم صهیونیستی و فروپاشی آن است. امروز رژیم صهیونیستی در داخل و خارج اختلافات بسیاری دارد و انواع مشکلات و نارضایتی‌های عمومی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در داخل این رژیم اتفاق افتاده و این‌ها نیازمند یک بازسازی جدی بودند.

وی افزود: ازجمله کارهایی که اسرائیلی‌ها به آن ورود کردند حوزه «های‌تک» و تکنولوژی‌های خاص بود که یک مزیت نسبی را در درون اسرائیل ایجاد می‌کرد. رژیم صهیونیستی به‌واسطه ماهیت خود مجبور بود نشان دهد امنیت در درون مرزها برقرار است. به‌این‌علت قبل از حمله اخیر خیلی‌ها تصور می‌کردند موساد قدرت اول امنیتی دنیا است زیرا که یک تصویر هالیوودی با هزاران ساعت فیلم و سریال و مستند از آن ساخته بودند. درواقع آن‌ها این تصویر را درست کردند تا بگویند امنیتی‌ترین دستگاه دنیا در اسرائیل است؛ در حوزه مسائل نظامی هم سعی کردند این مسئله را القا کنند که قدرت نظامی بالایی دارند. در حقیقت اسرائیلی‌ها همه این‌ها را به‌عنوان پیش‌زمینه برای ارتباط با کشورهای اسلامی و به‌طور ویژه‌تر عربستان سعودی به کار ‌گرفتند و مدعی این بودند اگر با عربستان ارتباط بگیرند دیگر کشورهای منطقه نیز به صحنه می‌آیند و به‌این‌ترتیب یک‌بخشی از مشکلات و انزوای آن‌ها نزد افکار عمومی حل می‌شود. با این توضیح اگر بخواهیم جنگ اخیر غزه را در نظر بگیریم می‌بینیم که چه اتفاق ارزشمندی بود که در این دوران رقم خورد.

مدیرعامل خبرگزاری فارس با اشاره به فراز بسیار مهمی از سخنان مقام معظم رهبری با عنوان «شکست ترمیم‌ناپذیر» گفت: جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از جنگ می‌گفت کار با عربستان تمام شد یعنی عادی‌سازی روابط به نتیجه دلخواه رسیده است درحالی‌که اتفاق غزه همه معادلات را به هم ریخت و ازاین‌جهت دستاورد بزرگی است.

دکتر تیرانداز بابیان زمینه‌چینی‌های گسترده رژیم صهیونیستی برای حمله به فلسطینیان و مشروعیت بخشی به آن اظهار داشت: رسانه‌های اسرائیلی برای جنگ‌های مختلف ساعت‌ها برنامه‌ریزی قبلی داشتند تا اقدامات خود را باورپذیر کنند و به آن مشروعیت ببخشند. ولی می‌بینیم که این‌ها و رسانه‌های حامی اسرائیل با یک دفاع پیش‌دستانه روبه‌رو شدند. در حقیقت نظامیان ارتش اسرائیل که شب قبل در سرزمین‌های اشغالی خوابیده بودند صبح در غزه بیدار شدند و رسانه‌ها فرصت نکردند برای آن زمینه‌سازی کنند. امروز بخش زیادی از افکار عمومی دنیا دقیقاً برخلاف منافع و منویات این رسانه‌ها حرکت می‌کند و این جریان از همه کشورها در آمریکا، استرالیا، غرب آسیا و آفریقا قابل‌مشاهده است. تا دیروز جریان اصلی رسانه در دنیا دست صهیونیست‌ها بود ولی امروز دقیقاً عکس این اتفاق را سراسر جهان شاهد هستیم.

این کارشناس حوزه رسانه خاطرنشان کرد: کار رسانه وقتی می‌تواند موفق باشد که ابتدا مخاطب را به تصمیم برساند، یعنی مخاطب با آن چیزی که رسانه فکر می‌کند درست است همراه شود و او را به کنش وادار کند. این نشان‌دهنده رسانه موفق در همه فرهنگ‌ها اعم از الهی، تجاری و شیطانی است. بنابراین باید بپذیریم که تمام ماجرا غافلگیری نیست زیرا رسانه در همه عرصه‌ها سایه افکنده و مردم به‌طور مستمر مصرف رسانه‌ای دارند ولی به همان میزان سواد رسانه‌ای هم بالاتر رفته است. 

دکتر تیرانداز بابیان اینکه رسانه‌ها تا قبل از اتفاق غزه ژست‌های بی‌طرفانه می‌گرفتند افزود: بی‌بی‌سی از رسانه‌هایی بود که تا قبل از وقایع اخیر به‌طور عمده ژست‌های بی‌طرفی می‌گرفت و همیشه وسط بازی می‌کرد ولی در اتفاقات یک سال اخیر ایران همه شاهد بودیم که این رسانه به آمدنیوز و رسانه‌ای تخریبی تبدیل شد و با انتشار اخبار دروغ و تحلیل‌های یک‌طرفه ولی پرتکرار سعی کرد به اهداف خود دست یابد ولی مردم به‌واسطه سواد رسانه‌ای خیلی زود متوجه شدند این رسانه‌ها چه مالکانی دارند و چه اهدافی را دنبال می‌کنند و درنتیجه با عدم همراهی در این فضا مواجه شدند.

وی ادامه داد: شبه رسانه‌ای مثل اینترنشنال نیز اخیراً سعی کرد ماجرای آرمیتا را به‌نظام منتسب کند ولی رسانه‌های ما خیلی زود واکنش نشان دادند، فیلم‌ها و مصاحبه‌های دوستان و خانواده‌اش را منتشر کردند تا حقیقت مشخص شود. واقعاً چگونه می‌شود که رسانه به چنین درجه‌ای از ابتذال می‌رسد که هیچ‌چیز برای مالکان آن مهم نیست. باید توجه داشت که مهم‌ترین سرمایه رسانه اعتماد مخاطبان است. برای این رسانه‌ها واقعاً اعتماد مخاطب موضوعیت ندارد و فقط می‌خواهند کار خودشان را انجام دهند.

مدیرعامل خبرگزاری فارس با اشاره به جمله جالب سردار قاآنی خطاب به اسرائیلی‌ها گفت: یک روز سردار قاآنی به اسرائیلی‌ها توصیه کرد اگر دستتان می‌رسد زودتر خانه‌هایتان را بفروشید زیرا قیمت خانه در اسرائیل کاهش پیدا می‌کند. آن موقع این حرف رجزگونه به نظر می‌رسید ولی امروز می‌بینیم یک‌میلیون نفر در حال ترک سرزمین‌های اشغالی هستند و ارزش پول و قیمت مسکن به‌شدت کاهش‌یافته است. این‌چنین اتفاقاتی نشان می‌دهد این رژیم با چه اوضاع بغرنجی دست‌وپنجه نرم می‌کند و طبیعی است که این‌طور دیوانه وارد هجمه کند و کودک، زن، پیر و جوان را بی‌هدف به شهادت برساند. نتیجه رسانه‌ای این اتفاقات بیانگر آن است که اسرائیل در آستانه نابودی قرار دارد گویی که تقدیر الهی این‌گونه بوده که افکار عمومی با مردم فلسطین باشد و اضمحلال اسرائیل را ببینند؛ قطعاً رسانه‌ها نمی‌توانند این ماجرا را نادیده بگیرند.

او در پایان صحبت‌های خود تأکید کرد: اسرائیلی‌ها درگذشته وقتی‌که افکار عمومی درگیر ماجرای دیگری مثل مسابقات جام جهانی بود حمله می‌کرد ولی کار بزرگ حماس همه معادلات آن‌ها را برهم زد.

بیش از دو سال برنامه‌ریزی و تمرین برای حمله به اسرائیل

دکتر غلامحسین اسلامی فرد، استاد دانشگاه و مدیرعامل اسبق خبرگزاری ایرنا به ابعاد دیگر جنگ غزه اشاره کرد و اظهار داشت: واقعیت امر این است که اتفاق غزه و شکستی که رژیم اشغالگر صهیونیستی متحمل شد نوعی غافلگیری بزرگ برای سیستم این رژیم است. آن‌ها در شرایطی مورد ضربه حماس قرار گرفتند که برنامه‌ریزی مشخصی داشتند و نهایت تجهیزات و امکانات خود را برای زیرنظر گرفتن افراد فلسطینی به کار گرفته بودند. آن‌ها مدعی این بودند که بین ساکنان غزه جاسوسانی دارند که اطلاعات می‌دهند. بنابراین به تنها مسئله‌ای که فکر نمی‌کردند این بود کسی به سیستم آن‌ها نفوذ کند زیرا حماس حداقل از یکی دو سال قبل این عملیات را طراحی کرده بود و در این مدت مانورها، تمرین‌ها و تحرک‌های مختلف داشت بدون آنکه توسط اسرائیلی‌ها کنترل شود؛ به این دلیل شکستی که صهیونیست‌ها تجربه کردند بسیار سنگین و قابل‌توجه بود.

وی افزود: در جنگ 22 روزه و 33 روزه مجموع تلفات و اسرایی که رژیم صهیونیستی داشت قابل‌توجه نبود. ولی در عملیات اخیر دیدیم که بیش از 200 تن از نیروهای ارتش اسرائیل و برخی افسران بلندپایه دستگیر شدند. البته در یک شرایطی با تلاش برخی کشورها و گروه‌ها، نیروهای مقاومت منت گذاشتند و دو اسیر زن را آزاد کردند، به نظر من این نشان از موضع برتر و بالاتر حماس دارد.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت حوزه دفاع مقدس گفت: اسرائیلی‌ها علاوه بر قدرت نظامی و اطلاعاتی مدعی بودند از تجهیزات پیشرفته و حمایت‌های مستقیم آمریکا برخوردار هستند و علاوه بر آن مجموعه رسانه‌ها را در کشورهای سلطه در اختیاردارند تا از آن‌ها برای انحراف افکار عمومی استفاده کنند. ولی در جنگ اخیر وقتی عمق شکست را درک کردند سران این رژیم از حالت آرامش خارج شدند و مدتی گیج بودند چه اتفاقی افتاده است. بنابراین فراخوان دادند و رسانه‌ها را به خدمت گرفتند تا در این شرایط یک سری اخبار کذب و دروغ را منتشر کرده و روی آن مانور بدهند. یکی از این موارد توسط خانم خبرنگاری که لباس خبرنگاری به تن داشت مطرح شد؛ او مدعی شد نیروهای حماس سر 30 کودک را بریدند درنتیجه رسانه‌ها به گفته‌های او توجه و آن را پوشش دادند. همین فرد مدتی بعد توییتی زد و گفت اصلاً چنین چیزی نبوده و ندیده است. در جای دیگر رسانه‌های اسرائیلی تصویر جمع بزرگی را که در حال فرار بودند نشان دادند و گفتند آنجا مراسمی بوده و 200 نفر کشته شدند.  برخی خبرنگارهای رسانه‌های غربی این موارد کذب را مطرح می‌کردند و این در حالی است که ده‌ها خبرنگار که برای تهیه خبر از وقایع غزه بودند جان خود را در این نبرد از دست دادند.

غرب، آزادی بیان و وارونه انگاری حقیقت

مدیر اسبق خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران خاطرنشان کرد: کشورهای مدعی جریان آزاد اطلاعات ازجمله در اروپا و آمریکا فضای بسیار سنگینی ایجاد کردند. آن‌ها همان‌هایی هستند که به کشورهای اسلامی اجازه اظهارنظر نمی‌دادند و می‌گفتند ما هستیم که می‌توانیم این کار را انجام دهیم. ولی در همین ماجراهای اخیر کسانی که در بی‌بی‌سی یا رسانه‌های دیگر کار می‌کردند و تحت تأثیر جنایات اسرائیل قرار گرفتند و درباره فلسطین توییتی نوشتند خیلی راحت از کار اخراج شدند.

دکتر اسلامی‌فرد بابیان اینکه حمله به اهداف غیرنظامی نهایت جنایت رژیم اشغالگر قدس است، تصریح کرد: در مسئله حمله به بیمارستان و هدف قراردادن زنان و کودکان و بیماران اوج جنایت و ددمنشی اسرائیل به تصویر کشیده شد. آن‌ها پس ‌از این اتفاق همه امکانات رسانه‌ای همسو با خودشان را به خدمت گرفتند و تلاش کردند این مسئله را وارونه جلوه دهند به‌طوری‌که حتی رئیس‌جمهور آمریکا آمد و گفت این قضیه کار اسرائیل نبوده است. واقعاً چه کسی به این‌ها کمک می‌کند تا افکار عمومی را این‌چنین واضح منحرف کنند؛ طبیعی است که رسانه‌های وابسته به قدرت‌های سلطه‌گر این کار را می‌کنند. خوشبختانه امروز می‌بینیم در دنیا شرایطی به وجود آمده که مردم باوجود فشار و بمباران اطلاعاتی رسانه‌ها از شرایط فلسطین مطلع می‌شوند و در برابر جنایات اسرائیل سکوت نمی‌کنند.

این استاد علوم ارتباطات بابیان اینکه شبکه‌های سلطنت‌طلب از اینکه می‌دیدند مردم از فلسطین حمایت می‌کنند سخت دچار ناراحتی شده بودند گفت: مسئله امروز جهان فقط جبهه مقاومت نیست بلکه در اروپا و آمریکا و آسیا جریان‌های آزادی‌خواه به راه افتاده است و همه گیج شدند این‌هایی که در خیابان‌های لندن یا نیویورک نماز جماعت می‌خوانند چه کسانی هستند. بدون شک شرایط آینده به نفع جبهه مقاومت و فلسطین خواهد بود و زمان اضمحلال اسرائیل بسیار زودتر از آن چیزی که تصور می‌شد اتفاق خواهد افتاد و مقاومت به پیروزی خواهد رسید.

غول‌های رسانه‌ای در آستین صهیونیست‌ها

سمیرا خطیب زاده، استادیار دانشگاه سوره، دیگر سخنران این نشست اظهار داشت: مسئله‌ای که این روزها در غزه و فلسطین در حال وقوع است را باید یک مقدار عمیق‌تر از زدن چند تیتر، گزارش خبری، برنامه تلویزیون و عکس و فیلم ببینیم. اگر فکر کنیم جنگی که در گوشه‌ای از دنیا مثل فلسطین اتفاق افتاده تا زمانی که حوادث آن را روزنامه‌نگارها و خبرنگارها پوشش می‌دهند و تولید محتوا می‌کنند ادامه دارد و پس از پایان جنگ همه‌چیز فروکش می‌کند سخت در اشتباه هستیم. ماجرا بسیار عمیق‌تر و اهمیت کار رسانه بسیار وسیع‌تر از آن چیزی است که امروز تصور می‌کنیم. به نظر من رسانه‌ها آن چیزی که از جنگ روایت می‌کنند همانی است که تاریخ را می‌سازد. آن چیزی که بعدها به‌عنوان تاریخ مورد قضاوت قرار می‌گیرد همان محتوایی است که امروز توسط خبرنگاران و اصحاب رسانه تولیدشده است. سال‌ها بعد فرزندان ما جنگ غزه و اسرائیل را به‌گونه‌ای می‌خوانند که امروز رسانه‌ها آن را تصویرسازی کردند. از این نظر که این جنگ چگونه روایت و تصویرسازی می‌شود اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر این اهمیت نبود دلیلی نداشت که امروز 90 درصد مالکیت رسانه‌های جریان اصلی یا به تعبیری غول‌های رسانه‌ای در دست صهیونیست‌ها باشد. شخصیت کلیدی این حوزه «رابرت مرداک» است؛ او که یهودی الاصل است مالکیت تعداد بسیار زیادی شبکه ماهواره‌ای و رسانه رسمی و غیررسمی را بر عهده دارد و ما انتظار نداریم این رسانه‌ها تصویری که به نفع مردم غزه است را از این جنگ به مردم جهان نشان دهند.

جنگ غزه در سایه تاکتیک‌های رسانه‌ای

مدیر گروه رشته مدیریت رسانه دانشگاه سوره در ادامه به بیان تکنیک‌های رسانه‌ای پرکاربرد در جنگ غزه اشاره کرد و گفت: برای آن‌که فرایند عملیات رسانه‌ای دشمن را بهتر بشناسیم و آن را واکاوی کنیم لازم است از تکینک‌های رسانه‌ای که این‌ها برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطب استفاده کردند را بررسی کنیم. «وارونه‌سازی» یک تکنیک بسیار تکراری و نخ‌نما است به این معنی که آنچه درباره خود من صدق می‌کند را به‌دروغ به حریف خود نسبت دهم. به‌عنوان نمونه اسرائیل به دلیل سال‌ها کشتار مردم و کودکان فلسطینی به رژیم کودک کش مشهور شد و این موضوع برای آن‌ها بسیار گران و سنگین بود. به این دلیل آمدند و طی توییتی که یک خبرنگار منتشر کرد اعلام شد حماس 40 کودک را سربریده است؛ یعنی چیزی که اسرائیل به آن معروف است را به حریف خود نسبت داد. در کمتر از یک ساعت این توییت 30 میلیون بازدید در همان حساب کاربری داشت که نشان می‌داد چقدر این خبر توسط مخاطبان رصد و مشاهده‌شده است. ولی به‌واسطه رشد سواد رسانه‌ای، مخاطبان از آن خبرنگار خواستند یک سند یا تصویر ارائه دهد که او نتوانست و گفت ما گزارشی از ارتش اسرائیل را مخابره کردیم. بعد خبرنگارها از ارتش اسرائیل خواستند سندی ارائه کند ولی آن‌ها گفتند ما چنین تصویری نداریم و سرانجام افکار عمومی به این نتیجه رسید که خبر از اساس کذب بوده است. البته باید توجه داشت که بر اساس مستندات علمی حوزه رسانه فقط 15 درصد از کسانی که خبر اصلی را دیدند تکذیبیه آن را هم می‌بینند و به‌این‌ترتیب عده‌ زیادی از مردم توضیحات بعدی را نمی‌بینند.

این استاد علوم ارتباطات به یکی دیگر از تکنیک‌های پرکاربرد رسانه اشاره کرد و گفت: تکنیک «برچسب‌زنی» یکی از این تکنیک‌ها است یعنی بیاییم و از همان ابتدا حریف خود را با استفاده از برچسب‌هایی معرفی کنیم. به‌عنوان نمونه جریان رسانه‌ای-صهیونیستی حماس را با برچسب تروریست و خرابکار معرفی می‌کند. یا در جای دیگری نتانیاهو اعلام کرده بود حماس را هم مثل داعش نابود خواهیم کرد درحالی‌که آن‌ها بودند که داعش را در منطقه ایجاد و خاورمیانه را ناامن کردند تا به منافع خود ازجمله نفت برسند. این رسانه‌ها با برچسب‌زنی به دنبال پاک کردن حافظه تاریخی مردم هستند. این تکنیک در تیترها و سوگیری‌های بی‌بی‌سی بسیار استفاده می‌شود به‌طوری‌که این رسانه تلفات فلسطینی‌ها را با عبارت «مُرده» و اسرائیلی‌ها را با عبارت «کشته» بیان می‌کند. این ادبیات به‌صورت کاملاً رسمی به‌تمامی خبرنگاران بی‌بی‌سی، سی ان ان، فاکس نیوز و نیویورک‌تایمز ابلاغ می‌شود و آن‌ها باید رعایت کنند.

دکتر خطیب‌زاده در ادامه به تکنیک «قاب‌بندی واقعیت» اشاره کرد و اظهار داشت: این تکنیک به این معنی است که لنز دوربین خود را روی آن بخشی از حادثه ببندیم که می‌خواهیم ارائه دهیم. یعنی کل حادثه را در نظر نگیریم و فقط گوشه‌ای از حقایق را انعکاس دهیم که منافع ما را می‌خواهد تأمین کند. رسانه‌های حامی جریان صهیونیست به‌شدت روی این مسئله پافشاری دارند. آن‌ها با استفاده از این تکنیک می‌خواستند حمله به بیمارستان را وارونه جلوه دهند تا افکار عمومی تصور کند حماس بیمارستان را زده است. یا در نمونه دیگری سی ان ان اعلام کرد در مرزهای شمالی اسرائیل درگیری بین اسرائیل و حزب‌الله ادامه دارد. ولی آن‌ها اشاره نکردند که حزب‌الله به‌تلافی شهادت چند عضو خود با اسرائیل درگیر شده درحالی‌که اسرائیلی‌ها مرزهای جنوبی لبنان را مورد تجاوز قراردادند.

این استاد علوم ارتباطات در ادامه توضیحاتی درباره تکنیک «سانسور» بیان کرد و گفت: در این تکنیک یک بخش بسیار مهم از حقایقی که به نفع رسانه نیست را سانسور کرده و روایت گری کاملاً ناقص و دروغ شکل می‌گیرد. باید توجه داشت که تأثیر خبر ناقص بسیار بدتر از خبر دروغ است و به این دلیل است که رسانه بخشی از حقیقت را می‌گوید و مخاطب را تحت تأثیر سانسور قرار می‌دهد. به‌عنوان نمونه در بازدیدی که نتانیاهو از ارتش اسرائیل داشت عده زیادی از سربازان و افسران دست به اعتراض زدند ولی اسرائیل این اختلاف‌ها و تنش‌ها را سانسور کرد و در آخر تعدادی سرباز را به یک سالن خصوصی برد و آن‌ها با نتانیاهو عکس یادگاری گرفتند و همان را در رسانه‌ها انعکاس دادند. همین امروز صهیونیست‌ها تلفات خود را به‌شدت سانسور می‌کنند زیرا بیان حقیقت سبب بروز مهاجرت بسیار زیاد و معکوس از سرزمین‌های اشغالی و شهرک‌های اسرائیل می‌شود. از سوی دیگر موج اعتراضات مردمی که نسبت به جنایات اسرائیل در فلسطین شکل‌گرفته نیز تحت سانسور شدید رسانه‌ای قرار دارد و شعارهایی مثل «فلسطین را آزاد کنید» هم منعکس نمی‌شود.

 

دکتر مسعودی در بخش دوم این نشست با تحلیل پوشش خبری رسانه‌های غربی از وقایع اخیر خاورمیانه و جهان اسلام گفت: پوشش خبری رسانه‌های غرب ازآنچه در خاورمیانه و جهان اسلام می‌گذرد نه‌تنها حرفه‌ای نیست بلکه برای افکار عمومی نیز قابل‌قبول نیست. «ادوارد سعید» در کتاب خودش به مسئله اسلام هراسی غرب از قرن هفدهم به بعد اشاره می‌کند. او در کتاب شرق‌شناسی خود تأکید داشت که آمریکایی‌ها تصویر روشنی از شرق ندارند و به همین علت دین مبین اسلام را دین پرخشونت می‌پندارند. این دانشمند فلسطینی کتاب معروفی دارد با عنوان «پوشش خبری اسلام در غرب» که خیلی جالب است و من توصیه می‌کنم استادان محترم و دانشجویان عزیز حتماً این اثر را مطالعه کنند. 

ایستادگی آزادی‌خواهان در برابر رسانه‌های سلطه

رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات سوره در ادامه اظهار داشت: آمریکایی‌ها در ماجرای لانه جاسوسی و شکستی که در صحرای طبس متحمل شدند سعی کردند افکار عمومی داخل آمریکا را قانع کنند. آن‌ها برای اولین بار در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی خود از روزشمار استفاده کردند و مدام از تهران گزارش می‌دادند. ولی ما امروز می‌بینیم که هیچ روزشماری در کانال‌های تلویزیونی آن‌ها مثل ای بی سی یا پی بی اس نیست. اتفاقات اواخر آوریل 1980 را امسال در اسرائیل می‌بینیم درحالی‌که مردم دیگر اعتنایی به رسانه‌های جریان اصلی امپریالیستی ندارند و ما شاهد کنشگری افراد آزادی‌خواه هستیم. درواقع آن‌ها هستند که بی‌بی‌سی را مجبور کردند تصاویر تظاهرات عظیم لندن را نشان دهند. البته باید مراقب باشیم این رسانه‌ها با تکنیک‌های رسانه‌ای از وقایع پیش‌آمده سوءاستفاده نکنند.

مسعودی افزود: این روزها ارتش اسرائیل طی عملیات رسانه‌ای و روانی مستمر به مردم فلسطین می‌گوید از سرزمین خود خارج شوند زیرا قصد عملیات زمینی دارد. طبیعی است که بعد از مدتی این‌ها برای مردم، عادی می‌شوند. ما از رسانه‌های غرب توقع نداریم چنین مسائل و واکنش‌های خشونت‌آمیز و غیرانسانی اسرائیل را نشان دهد. برای حل این شرایط باید با حضور نمایندگان جهان اسلام و غرب رأی‌گیری برگزار و غائله تمام شود.

اُسرای اسرائیلی سرمایه مهم مقاومت

اسلامی‌فرد، در بخش دوم این نشست اظهار داشت: اسرائیلی‌ها درگذشته حاضر بودند که چند صد نفر از اسرای فلسطینی را برای رهایی یک اسیر اسرائیلی آزاد کنند و الآن می‌بینیم که 200 اسیر اسرائیلی در اختیار نیروهای مقاومت هستند و این نشان می‌دهد مقاومت چه سرمایه مهمی برای چانه‌زنی و مذاکرات آینده دارد. اسرائیلی‌ها هرگز تصور نمی‌کردند اگر بخواهند از یک جبهه حمله کنند دیگر قادر به کنترل صحنه نبرد نباشند. اینکه الآن می‌خواهند حمله زمینی کنند ولی موفق نیستند به این دلیل است که دچار مشکلات فراوان شدند و از سوی دیگر تمامی نیروهای آمریکایی در عراق، سوریه و یمن تحت حمله مقاومت قرارگرفته‌اند.

مدیر اسبق خبرگزاری ایرنا گفت: آمریکایی‌ها قبلاً به‌راحتی اعلام می‌کردند این‌ها کار ایران است ولی الآن می‌بینند که قدرت جبهه مقاومت در منطقه جا افتاده است تا جایی که جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا اذعان می‌کند این حمله کار ایران نیست.

سیاست رسانه‌ای حزب‌الله و علت سکوت سید حسن نصرالله

وی بابیان قدرت و سیاست رسانه‌ای حزب‌الله گفت: حزب‌الله سیاست رسانه‌ای موفقی دارد یعنی اگر در یکی از عملیات نیرویی از آن‌ها شهید شود عکس او را منتشر و اعلام می‌کنند نیروی ما شهید شده است یا زمانی که به کشتی جنگی موشک می‌زنند به‌جای آنکه بگویند منهدم کردیم می‌گویند هدف را مورد اصابت قراردادیم. یعنی با این کار حزب‌الله کوچک‌ترین تردید یا ابهامی را در خبرها باقی نمی‌گذارد.

این کارشناس حوزه رسانه با اشاره به سکوت سید حسن نصرالله اظهار داشت: موضوع اصلی این روزهای رسانه‌های جهان و به‌ویژه رسانه‌های غربی این است که سید حسن اظهارنظر یا سخنرانی کند. همه منتظر هستند تا ببینند چه اتفاقی می‌افتد. حزب‌الله با کمترین نیرو، کاری کرده که شهرک‌های شمالی اسرائیل از ترس تخلیه شوند. نیروهای اسرائیلی که قبلاً به‌راحتی تحرک داشتند اکنون در سنگرها مانده و فرماندهان نظامی آن‌ها جرات نمی‌کنند با خودروی نظامی تردد کنند و این‌ها در حالی اتفاق افتاده که هنوز حزب‌الله ورود نکرده است.

لزوم توجه به موضوع مصاف رسانه‌ای

دکتر اسلامی‌فرد به فرازی از سخنان مقام معظم رهبری در رابطه با لزوم به‌کارگیری و اجرای «مصاف خبری» در رویکردهای رسانه‌ای اشاره کرد و گفت: حضرت آقا در دیداری که سال‌ها قبل با مدیران ایرنا داشتند به شرایط دنیا و قدرت‌های رسانه‌ای که در آمریکا و اروپا حضور دارند اشاره کردند. ایشان دو راهکار را مطرح کردند. مسئله اول اینکه فقط نگاه کنیم و بترسیم و مسئله دوم اینکه مراقب باشیم و در برابر بحث‌هایی که رسانه‌های غربی درباره ایران و اسلام مطرح می‌کنند روشنگری و اطلاع‌رسانی کنیم؛ یعنی مثل زمانی که یک بچه‌ای می‌آید و سنگی به یک قلدر پرتاب می‌کند و ابهت او را می‌شکند ما نیز ابهت رسانه‌های غرب را با زیر نظر داشتن مسائل بشکنیم.

این کارشناس حوزه رسانه تأکید کرد: امروز در مدارس آمریکا خیلی از دانش‌آموزان مجبور هستند با جلیقه ضدگلوله به مدرسه بروند یا در انگلستان بیماران به دلیل فشردگی صف‌های نوبت‌گیری پشت در بیمارستان‌ها جان خود را از دست می‌دهند. در انگلستان افرادی با پوشش اسلامی در حال تکدی‌گری هستند ولی در حقیقت این‌ها مهاجران آلبانی تباری هستند که برای کسب اقامت از دولت انگلیس به صحنه می‌آیند و اسلام هراسی می‌کنند.

وی افزود: جهان غرب و به‌ویژه رسانه‌های نظام سلطه به تنها چیزی که فکر نمی‌کردند این بود که روزی در موضع ضعف قرار بگیرند. اکنون پرده‌ها کنار رفته و غبارها خوابیده است و مردم سراسر جهان می‌بینند که در اسرائیل تظاهرات می‌کنند و شعار می‌دهند که بیایید نتانیاهو را ببرید و اسیران ما را بدهید. در چنین فضایی استکبار مسلماً نمی‌تواند اهداف پلید خود را پیش ببرد.

جنگ رسانه‌ای و نقش شبکه‌های اجتماعی

دکتر خطیب‌زاده نیز در بخش دوم سخنان خود اظهار داشت: جنگ رسانه‌ای مختص به عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات نیست بلکه از زمانی که جنگ‌ بوده این دروغ‌های رسانه‌ای وجود داشته است. یک نویسنده و سیاست‌مدار بریتانیایی 100سال قبل کتابی با عنوان «دروغ در دوران جنگ» را منتشر کرد. این کتاب به بیان تجربیات نویسنده از دروغ‌های رسانه‌ای که در دوران جنگ جهانی اول اتفاق افتاده بود اشاره داشت. پس نتیجه می‌گیریم تا تاریخ بوده، جنگ، درگیری، منازعه و البته جنگ رسانه‌ای وجود داشته است.

وی افزود: هر چه روبه آینده حرکت می‌کنیم تکنیک‌ها و ابزارها پیشرفته‌تر می‌شود. البته این بخشی از ماجرا است و قطعاً امروز در دورانی هستیم که شبکه‌های اجتماعی نقش بسیار حیاتی ایفا می‌کنند. این قیام‌ها و خیزش‌های مردمی که در کل دنیا مشاهده می‌کنیم، فارغ از دین و مذهبی که دارند ولی برای فلسطین شعار می‌دهند همگی از فعالیت مردم در شبکه‌های اجتماعی ناشی می‌شود و درواقع آن‌ها توانستند کار رسانه‌ها را انجام دهند.

این استاد دانشگاه سوره خاطرنشان کرد: کاربران شبکه‌های اجتماعی این روزها نقش مویرگ‌هایی را بازی می‌کنند که در مقابل رگ‌های بزرگ کار خون‌رسانی و پمپاژ اطلاعات را انجام می‌دهند. افکار عمومی دنیا دیگر وابسته به جریان اصلی و موردحمایت اسرائیل و صهیونیست نیست بلکه خودشان می‌آیند و حقایق را مطالبه می‌کنند. وقتی خبرنگاری به پیرمردی در لندن تصویر سربریدن کودکان اسرائیلی را نشان می‌دهد، او خطاب به خبرنگار می‌گوید: تو نمی‌توانی اسامی آن 40 کودک را به من بدهی ولی من می‌توانم اسامی 2هزار کودک فلسطینی که توسط اسرائیل کشته شدند را به تو بدهم؛ این نشان از آگاهی و فهم مردم دارد.

خطیب‌زاده به شگرد آمریکایی‌ها برای سرپوش گذاشتن واقعیت‌ها اشاره کرد و گفت: مقامات آمریکایی به بلاگرها و اینفلوئنسرها اعلام کردند چنانچه خبری برخلاف یا علیه حماس منتشر کنند به ازای هر خبر 1000 دلار دریافت می‌کنند. جریان اصلی رسانه‌ها فهمیده است که این‌ها تأثیرگذار هستند و برای آنکه بتواند این صحنه را به نفع خودش تغییر دهد می‌آید و به ازای هر خبر هزینه می‌کند. همین امروز چالش‌های زیادی در رسانه‌های اجتماعی ازجمله تیک‌تاک به راه افتاده است. یکی از این چالش‌ها این بود که مردم از قلب اروپا با هر تفکری پرچم فلسطین را با آهنگ «یا مهدی(عج)» بالا می‌بردند؛ هزاران نفر همان روز اول به این چالش پیوستند و تصاویر خود را منتشر کردند.

نقش جمهوری اسلامی در دیپلماسی رسانه‌ای

این استاد علوم ارتباطات تأکید کرد: وظیفه مردم در سراسر جهان این است که از بستر شبکه‌های اجتماعی برای مقابله با جریان صهیونیستی استفاده کنند و به هر زبانی که می‌توانند تولید محتوا داشته باشند. تردیدی نیست که همه این تلاش‌ها در آگاهی مردم دنیا به‌شدت تأثیرگذار است. خوشبختانه در این خصوص پویش‌های زیادی مثل «من حریفت هستم» در داخل ایران ایجاد و با استقبال مردم مواجه شده است.

خطیب‌زاده در پایان صحبت‌های خود به نقش دیپلماسی رسانه‌ای اشاره کرد و گفت: باید جمهوری اسلامی ایران در این زمینه پیشگام باشد و از همه متخصصان رسانه و تجربه جمعی آن‌ها استفاده کند. لازم است در این عرصه قدرتمند ظاهر شویم زیرا رسانه تأثیرگذار است. دیپلماسی رسانه‌ای ما می‌تواند کشورهای دیگر جبهه مقاومت را زیر این چتر بیاورد و یک جریان اسلامی و آزادی‌خواهی ایجاد کند تا به آزادسازی فلسطین و کل مظلومان دنیا تا ظهور امام مهدی(عج) ختم شود.

رسانه‌های جهان در اختیار 5 شرکت بزرگ

دکتر امیدعلی مسعودی در جمع‌بندی نشست علمی جنگ رسانه‌ای-تاب‌آوری غزه بابیان اینکه برخلاف کشورمان، رسانه در جهان یک صنعت بزرگ است اظهار داشت: رسانه‌ها علاوه بر سیاست‌گذاری درآمدهای بسیار هنگفتی دارند. به‌بیان‌دیگر رسانه هم می‌تواند افکار عمومی را تحت تأثیر قرار دهد و هم به ایجاد درآمد کمک کند. تا چند سال قبل 25 هزار رسانه با مالکان محدود وجود داشت. بعدها اعلام شد 50 شرکت بزرگ رسانه‌ای بخش عظیمی از روزنامه‌ها، مجلات و فیلم‌های سینمایی را تولید می‌کنند به‌طوری‌که می‌توان مدیران و مالکان آن‌ها را در یک اتاق بزرگ جای داد. این‌ها تصمیم‌گیرنده هستند و یک وزارتخانه خصوصی فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات را تشکیل داده‌ بودند. امروز قدرت اصلی در اختیار 5 شرکت بزرگ رسانه‌ای-صهیونیستی است.

وی افزود: رقابت و تمرکزگرایی در صنعت رسانه‌های جمعی بسیار چشمگیر است و علاوه بر آن صنایع دیگری مانند فیلم و اطلاعات آنلاین را شامل می‌شود. اگرچه صنعت فیلم‌سازی به سبب تهدید هوش مصنوعی روبه افول قرارگرفته ولی صنعت اطلاعات آنلاین در حال رشد بوده و باید به آن توجه ویژه‌ای داشت.

رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات سوره به نقش و جایگاه دانشگاه‌ها در بیان حقایق اشاره و تأکید کرد: دانشگاه سوره در این عرصه مسئولیت سنگینی بر عهده دارد و باید در این حوزه و به‌ویژه تبلیغات توجه ویژه‌ای داشته باشد. دومین همایش ملی آینده‌پژوهشی، آموزش عالی و توسعه پایدار فضای خوبی است تا بتوانیم درباره سازمان‌های یهودی جهان و به‌خصوص آن‌هایی که در حوزه رسانه فعال هستند مطالعه، بحث و تبادل‌نظر کنیم.

دکتر مسعودی همه استادان و دانشجویان اندیشمند را به فعالیت در این حوزه دعوت کرد و گفت: درگذشته درباره مسائلی مانند چهارشنبه‌های سفید اتفاقاتی و که پیرامون حجاب روی‌داده بود کارهایی انجام دادیم و امروز باید این روند را در سایر حوزه‌ها ادامه دهیم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: رسانه‌ها با اعتماد زنده هستند پس باید با اعتماد اخبار را منتشر کنند. اگر رسانه‌های غربی به مسئله پیشروی زمینی اسرائیل پروبال ندهند این رژیم هرگز جرات انجام چنین کاری به خود نمی‌دهد. باید توجه داشت که عملیات روانی و رسانه‌ای مهم‌ترین بخش هر جنگی است و اکنون این مسئله در حال وقوع است. همچنین باید رسانه‌ها و مطبوعات زبان هنر را به کار بگیرند و این‌گونه کاربران را به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی با حقایق فلسطین آشنا کنند. ما هنوز نتوانستیم این حقایق را به‌درستی بیان کنیم. از سوی دیگر افکار عمومی به دیپلماسی رسمی دولت‌های عربی بی‌اعتماد است پس باید با شیوه‌های صحیح آن‌ها را به‌سوی حقیقت هدایت کنیم.

گفتنی است؛ نشست علمی جنگ رسانه‌ای-تاب‌آوری غزه به‌صورت حضوری و مجازی صبح سه‌شنبه دوم آبان در سالن کنفرانس ساختمان مرکزی دانشگاه سوره برگزار و در پایان نشست به پرسش‌های حاضران پاسخ داده است.

 

خبرنگار: محمدجواد نعمتی