«آینده‌پژوهی فرهنگی در عصر میان رشتگی» در پیش نشست یازدهم همایش آینده پژوهی با حضور و ارائه دکتر بهنام زنگی و دبیری دکتر مهران هوشیار برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره به نقل از معاونت پژوهشی یازدهمین پیش‌نشست همایش آینده‌پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار با عنوان «آینده‌پژوهی فرهنگی در عصر میان رشتگی» برگزار شد. در این نشست، رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا، دکتر بهنام زنگی بر ماهیت بین‌رشته‌ای فرهنگ و تأثیر فرهنگ و هنر در توسعه پایدار کشورها، تأکید کرد. دکتر مهران هوشیار، عضو هیأت‌علمی دانشگاه سوره نیز مدیریت جلسه را بر عهده داشت.

دکتر مهران هوشیار در آغاز این نشست گفت: توسعه، اصلی‏ترین برنامه ملی و آینده کشورها و ملت ‏ها به ‏شمار می‌‏رود. نسبت کشورها با توسعه، جایگاه آن‏ها را در نظام جهانی تعیین می‌کنند. مفهوم توسعه پایدار از میان تلاش‌های جامعه جهانی برای مطابقت ‏دادن شاخص‌‏های مختلف توسعه با آرمان‏ هایی همچون صلح، آزادی و زیست ‏سازگاری به ‏وجود آمده است. امروزه از ادبیات توسعه به‌عنوان گفتمان غالب یادشده و دغدغه اصلی توسعه پایدار، پرهیز از اقدامات تک‌بعدی و توجه به زمین و محیط‌زیست باهدف پایدارسازی دستاوردهای توسعه برای نسل‌های آینده و توجه به‌تمامی شاخص‌های ‌دیگر توسعه ازجمله ارزش‌‏های فرهنگی است.

وی افزود: ارزش زیرساختی فرهنگ در توسعه پایدار در آموزش، نقش دارد. رشد اجتماعی، بومی‌گرایی و توجه به فرهنگ و هنر به‌عنوان عاملی پیش‏ برنده یکی از علل موفقیت طرح‌های توسعه  است. فرهنگ ‏پژوهی و آینده‌پژوهی فرهنگی در مسیر دستیابی به توسعه پایدار نیازمند تبیین مسائل مهم فرهنگ و روابط میان‌رشته‌ای فرهنگ با سایر قلمروهای توسعه پایدار است.

مدیر گروه مطاعات عالی هنر دانشکده هنر سوره بیان کرد: بررسی نقش فرهنگ در توسعه پایدار نشان می‏دهد استقرار و تمرکز پژوهش‌های فرهنگی و هنری بر مسائل آینده ‏محور و میان‌رشته‌ای می‏تواند ظرفیت‌های فرهنگ را به‌عنوان یکی از الزامات توسعه، در راستای دستیابی به توسعه پایدار به ‏کار گیرد. عاملیت فرهنگ در دانش‌ها، ضرورت مطالعات آینده‌پژوهی را با دو مشخصه‏‏ «میان رشتگی» و «مسئله ‏محوری» آشکار می‌کند. برای ایفای نقش شایسته پژوهش‌های فرهنگی در مسائل جامع و چندوجهی توسعه‌، نیازمند فراهم‌سازی زیرساخت‏های فکری و ذهنی، کشف و شناخت درست مسئله و انتخاب روش‌های مناسب پژوهش برای رفع آن‏ها هستیم.

 

بسیاری از اصول و آموزه‌های فرهنگ و هنر امکان آموزش ندارد

دکتر بهنام زنگی با اشاره به ارتباط مفهوم توسعه با مخاطبان آن، اظهار کرد: نگاه انتقادی به نوع و شیوه آموزش هنر در مراکز آموزشی کشور حاکم بوده و تضادی میان الگو‌های بومی و وارداتی هنر وجود دارد. بسیاری از اصول و آموزه‌های فرهنگ و هنر امکان آموزش ندارند. انتقاد وارده شده به آموزش خام فرهنگ و هنر است. در آموزش بومی هنر، انحصار دانش و تجربه وجود دارد. ‌

وی با تأکید بر اینکه آموزش ماده خام به مخاطبان فواید و مضرات مختلفی دارد، افزود:‌ یکی از اشکالات اساسی این نوع آموزش در ایران، انحصار بسیاری از رساله و دستاوردهای آموزشی در حوزه بومی است. این امر سبب عدم آشنایی مخاطبان با دستاوردهای حوزه هنر و فرهنگ شده است.

رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا بخش دیگری از سخنانش را به ریشه (تاریخچه) تمدن‌های بزرگ جهانی اختصاص داد و خاطرنشان کرد: شالوده تمدن ایران، فرهنگ و هنر است.

عبور مسیر توسعه کشور از مسیر توسعه فرهنگی

زنگی با تأکید بر استفاده از فرهنگ و هنر در تدوین برنامه‌های توسعه‌ای کشورها، عنوان کرد: کشورها، در تدوین برنامه‌های توسعه‌ ظرفیت‌های خود را بررسی می‌کنند. تاریخچه و ریشه فرهنگ و هنر ایران، تنها نقطه غیرقابل‌رقابت کشور با سایر تمدن‌های کشور است. ایران در حوزه صنعت، صاحب برند جهانی و مطرح نیست، اما در دنیا به صاحب‌ هنر و تمدن بودن مشهور است.

وی خاطرنشان کرد: لازمه تدوین برنامه توسعه ملی به‌صورت اصولی و صحیح، پایه‌گذاری آن بر اساس فرهنگ و هنر است. مسیر توسعه کشور از مسیر توسعه فرهنگی عبور می‌کند. مادامی‌که توسعه فرهنگی در کشور رخ ندهد، توسعه در جوامع رخ نخواهد داد. عدم شناخت و آگاهی از الزامات توسعه فرهنگی در کشور، سبب بحران‌های اقتصادی و عارضه صنعتی امروز کشور است.

هنر در توسعه جامعه انسانی مؤثر است

رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا  بخش دیگر سخنانش را به توسعه پایدار اختصاص داده و توسعه پایدار را نیاز و ضرورت کشورها دانست و بیان کرد: توسعه پایدار قدمت ۵۰ ساله، در گفتمان‌های بین‌المللی دارد. شروع توسعه پایدار از حفظ محیط‌زیست در دنیا آغاز شد اما پس از گذشت چند سال، اهمیت توسعه فرهنگی نمایان شده است. صنایع بزرگ دنیا به توسعه فرهنگ اهمیت می‌دهند.

زنگی با طرح این پرسش که چگونه توسعه فرهنگی بروز پیدا می‌کند، اظهار کرد: مهم‌ترین محصول فرهنگ، تجلی هنر و آثار هنری است. شاخه‌های فرهنگ در تمامی جوامع و شاخص‌های انسانی اثرگذار بوده و هویت‌ساز است. هنر در توسعه جامعه انسانی مؤثر است.

آینده‌پژوهی از موضوعات روز حوزه هنر است

وی بخش دیگر سخنانش را به‌نقد آموزش هنر در دانشگاه‌های ایران اختصاص داد و اشاره کرد: خروجی آموزش، پژوهش و فعالیت‌های علمی در حوزه هنر، از ابتدای تدریس این رشته در دانشگاه‌های ایران تاکنون چه بوده است؟ بسیاری از این پایان‌نامه‌ها مسئله و دغدغه اصلی جامعه نیستند.

رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا با اشاره به اینکه آینده‌پژوهی از موضوعات روز حوزه هنر است، عنوان کرد: الگوی عقب‌ماندگی ایران بر این است که تا زمانی که به مشکل مبتلا نشوند، به دنبال راهکار رفع موضوع آن نخواهند بود. آینده‌پژوهی هنر از مسئولیت‌های مهم دانشجویان و علاقه‌مندان حوزه هنر است.  

زنگی با تأکید بر اینکه باید ارتباطات واقعی هنر را با سایر رشته‌ها درک کرد، خاطرنشان کرد: علم دسته‌بندی داشته و تخصص گرایی در علم، باب شده است. باید نقاط مبهم رشته‌ها و علوم درک شود. در گسترش جوامع، رشته‌ها رشد پیدا کردند که این امر سبب جداسازی رشته‌ها از هم شد. باید به پیوند رشته‌ای تفکر شود چرا که ماهیت فرهنگ، بین‌رشته‌ای است. میان رشتگی، در فرهنگ و هنر مفهوم ویژه‌ای نسبت به سایر علوم دارد و فرهنگ و هنر در توسعه پایدار بسیار مهم است.

وی با اشاره به اینکه‌ آینده‌پژوهی هنر در حوزه واقع‌بینانه و خیال‌پردازی است، تأکید کرد: چرا باید آینده‌پژوه باشیم؟ اگر موضوعات در حوزه فرهنگ و هنر مفهوم، بیان و موضوع بدیع و نو نداشته باشد، در حوزه فرهنگ و هنر قرار نمی‌گیرد.

رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا در بخش دیگری از سخنانش به خلق هنر برای آینده اشاره و افزود: اثر هنری باید به‌گونه‌ای تولید شود که برای آیندگان مؤثر باشد. آینده پیش‌بینی ذهنی شماست. دستاورد ارزشمند پژوهشی، حاصل نوع نگاه متفاوت پژوهشگران است.

هنر در اقتصاد بسیار مؤثر است

زنگی با تأکید بر اینکه ماهیت اساسی فرهنگ بین‌رشته‌ای است، اشاره کرد: هنر اثر زیادی بر دیپلماسی سیاسی می‌گذارد. شعارها در حوزه سیاست، پایه فرهنگی و هنری دارد. هنر در اقتصاد بسیار مؤثر است. صنعت هنر در آمریکا، رتبه‌های نخست دارد.

وی با اشاره به اینکه سرانه مصرف‌ آثار هنری در ایران اندک است، گفت: هند باوجود وضعیت اقتصادی ضعیف، صنعت سینمایی بزرگی به نام بالیوود دارد.

نقش زنان در توسعه پایدار کشور

رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا ادامه داد: یکی از علت‌های عدم گسترش هنر در کشور، عدم ایجاد زیرساخت‌های لازم توسط دولت است. در توسعه پایدار زنان نقش کلیدی دارند. استفاده از ظرفیت پنهان بانوان، در توسعه پایدار اثرگذار است. جامعه زنان یکی از ارکان اصلی توسعه هستند و استفاده از نیروی زنان یکی از الزامات توسعه پایدار است. نسل‌ آینده ایران را زنان این سرزمین تربیت خواهند کرد. مادامی‌که جامعه نقش زنان را درک نکند، توسعه پایدار در کشور رخ نخواهد داد.

زنگی بخش دیگری از سخنانش را به قوی بودن مبانی ذهنی از مبانی واقعی اختصاص داد و تأکید کرد: بیش‌ترین محدودیت در حوزه موسیقی کشور در دهه 60  رخ داد اما ارزشمندترین آثار موسیقی کشور در این دهه نمایان شد. محدودیت، انگیزه و دغدغه را برای فعالان این حوزه ایجاد کرد. محدودیت سبب خلق شاهکار هنری می‌شود. محدودیت‌های بسیاری در حوزه هنر و در سازمان‌های دولتی وجود دارد اما وظیفه هنر گشایش راه و مسیر به‌سوی توسعه است.

وی با اشاره به ارتباط میان رشتگی فرهنگی با بخش و حوزه‌ها، اظهار کرد: پژوهشگر هنر، وظیفه و رسالت گسترش هنر در آینده دارد. فارغ‌التحصیل هنر، بخشی از یک زنجیره ارزشمند است که آینده هنر را گسترش می‌دهد.

نقش دانش‌آموختگان هنر در آینده فرهنگ و هنر ایران

رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا با طرح این پرسش که نقش دانش‌آموختگان هنر در آینده فرهنگ و هنر ایران چیست، گفت: پژوهشگر هنر باید شناخت کافی از جایگاه خود در توسعه فرهنگ و هنر آینده ایران داشته و به وظیفه خود عمل کند، در صورت پذیرفتن این مهم، روش‌های دسترسی به توسعه پایدار بدون دغدغه به‌دست‌آمده و مسیر هموار می‎‌شود.

زنگی یک از ملازمات توسعه پایدار را توسعه فرهنگی دانست و خاطرنشان کرد: ایجاد الگوهای نوین و بومی ضرورت دارد. باید با پشتوانه‌های فرهنگی تاریخ علم آشنا و از آن در شکل‌گیری توسعه به‌عنوان نقشه راه استفاده کرد. ارزش‌افزوده حاصل از آن، پاسخگوی نیازهای جامعه متناسب با نسل جدید خواهد بود.

رئیس موسسه فرهنگی هنری و پژوهشی صبا با اشاره به اینکه در فرایند تولید هنری به نیاز و سلیقه آیندگان پاسخ داده شود، اظهار کرد: هدف از تولید هنر و آثار برای آیندگان بر اساس نیاز روز، حفظ هویت و ارزش تاریخی است. وی با تأکید بر نقش بانوان در توسعه پایدار، عنوان کرد: ارزش هنر، از دل محدودیت‌ها در ادوار تاریخی متجلی می‌شود.

ضمانت اجرا در نقشه راه توسعه مبتنی بر فرهنگ

زنگی بابیان اینکه نقشه راه باید آرمان‌گرایانه و واقع‌گرایانه باشد، افزود: ضمانت اجرایی در نقشه راه توسعه مبتنی بر فرهنگ از اهمیت خاصی برخوردار است لذا جایگاه فرهنگ و هنر در توسعه درک نشده است و تصمیم‌سازان کشور اطلاعی از اهمیت فرهنگ و هنر در توسعه پایدار ندارند.

وی با تأکید بر نقش هنر و فرهنگ در آینده کشور، بیان کرد: هنر در آینده کشور اهمیت داشته و سرنوشت سایر پدیده‌ها را تعیین کرده و مسیر آرمان‌ها را بازخواهد کرد. هنر خواسته‌های ملی را محقق کرده و با مشروعیت بخشی به موضوعات، در تحقق آرمان‌ها مؤثر است. پژوهشگران هنر نقش خود را در این حوزه درک کرده و پررنگ کنند تا ایده‌های حوزه هنر معطوف به آینده، محقق خواهد شد.