دومین نشست از سلسله نشست‌های یادواره پژوهشی دانشگاه سوره به مناسبت چهارمین سالگرد شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی با عنوان «مقاومت؛ هنر، معماری و رسانه» شانزدهم دی‌ماه در سالن جلسات ساختمان مرکزی دانشگاه سوره برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره و به نقل از معاونت پژوهشی، «دکتر محمدحسین ساعی» رئیس دانشگاه سوره در آغاز این نشست با تسلیت سالروز شهادت حاج قاسم سلیمانی و به شهادت رسیدن جمعی از هموطنان در فاجعه تروریستی کرمان، گفت: این حادثه در تاریخ ایران کم‌نظیر بود و متاسفانه بیش از 90 نفر از مردم ما در سنین مختلف، اقوام و ملیت‌های گوناگون توسط تروریست‌های کوردل شهید شدند.
دکتر ساعی، برگزاری نشست‌های یادواره پژوهشی را فرصتی برای شناخت ظرفیت‌های ملی و بومی دانست و افزود: اگر بخواهیم اتفاق قابل‌استفاده‌ای را در تمدن خودمان ایجاد کنیم باید معطوف به همین ظرفیت‌ها شویم در غیر این صورت حرف‌هایی که می‌زنیم شاید به لحاظ زبانی زیبا باشند ولی درصحنه عمل تاثیر کوتاه‌مدت دارد و نمی‌تواند حق مطلب را بیان کند.
رئیس دانشگاه سوره مفهوم شهادت را یک ظرفیت بزرگ در عرصه‌های مختلف زندگی ایرانیان دانست و خاطرنشان کرد: این مفهوم در پیاده‌روی اربعین در ابعاد، لایه‌ها و اجزای مختلف قابل‌مشاهده است و درعین‌حال کارآمدی، صداقت، لطف و صفای این مراسم توسط همه افراد و حتی در مسیر زندگی آنان به‌خوبی درک می‌شود. ازاین‌رو باید این مفاهیم و فرهنگ ایثار را بیش از هرزمانی در جامعه اشاعه دهیم.
دکتر ساعی سالگرد شهادت سردار سلیمانی را نقطه عطفی برای بیان جدی این ظرفیت بومی عنوان کرد و گفت: مثل بسیاری از برنامهها ما هم می‌توانستیم در چنین مناسبتی برنامه‌های فرهنگی برگزار کنیم یا پوستر بچسبانیم ولی تاکید داشتیم که باید اتفاقی از جنس پژوهش، تفکر و تامل داشته باشیم و از دستاورد آن در حوزه‌های دیگر استفاده کنیم. امیدوارم جنبه‌های نمادین، تکراری و فرمی این قبیل اقدامات بر وجوه واقعی آن غلبه نکند و امری تکراری محسوب نشود بلکه تحول واقعی را در همه افراد شکل دهد و عهد جدیدی بین ما و این اتفاق در آینده ایجاد کند.
رئیس دانشگاه سوره تاکید کرد: به دنبال شکل‌گیری یک حوزه دانشی به‌صورت واقعی با استفاده از محتواهای این جلسه هستیم تا از آن در کلاس‌های درس استفاده کنیم.
اهمیت صبر در جامعه ایمانی
«زکیه السادات طباطبایی»، معاون پژوهشی دانشگاه سوره در ادامه با مرور ادوار گذشته یادواره شهید سلیمانی در دانشگاه سوره گفت: دوره اول این یادواره در قالب یک همایش بین‌المللی و با دعوت استادانی از کشورهای خاورمیانه برگزار و در آن موضوع قهرمان در آینه هنر و ارتباطات مطرح گردید. در دوره دوم با محور ایمان در آینه فرهنگ، هنر و معماری و در دوره سوم اسطوره و حقیقت در آیینه هنر و رسانه به‌عنوان محور اصلی این برنامهها مطرح شدند و اکنون در دوره چهارم موضوع مقاومت انتخاب‌شده است. به نظر می‌رسد با توجه به ماجراهای اخیر غزه و پررنگ شدن این مبحث برگزاری چنین جلساتی حائز اهمیت است.
وی درباره پژوهشی بودن این یادواره افزود: ارائه بحث‌های پژوهشی، تخصصی و علمی به معنای عدم ورود به جریان زندگی نیست بلکه قرار است این مباحث به زندگی صحیح ما کمک کرده و ما را در مسیر سلوک ارائه‌شده در دین اسلام قرار دهد. از سوی دیگر سبب خواهد شد افق دید ما در جریانات علمی و پژوهشی وسیع‌تر شود.
معاون پژوهشی دانشگاه سوره در ادامه بابیان اینکه در تفسیر آیه 200 سوره آل‌عمران واژه صبر و مصادیق دیگر آن مورد تاکید قرارگرفته است، خاطرنشان کرد: مرتبه اول صبر فردی هست، که مومنان را به انجام واجبات و ترک گناه توصیه کرده است. در جای دیگری به «صابروا» اشاره‌شده به معنی صبر بیشتر در برابر دشمن و هم‌افزایی در صبر است؛ یعنی اگر حادثه‌ای پیش روی مومنان قرار گرفت، مومنین نیاز دارند در چنین شرایطی برای صبور بودن به یکدیگر کمک کنند. توصیه «رابطوا» نیز یکی دیگر از این اشارات است به این معنی که مومنین باید قلب‌های خود را ثابت کنند. این واژه همچنان بر الگوی ارتباطی مرابطه اشاره دارد که الگوی ارتباطی عمیق در جامعه ایمانی است. در همه این موارد بر ثابت‌قدم بودم انسان و امت در وفاداری و با همبستگی با امام در برابر دشمنان و در مرحله آخر مجهز شدن آنان در برابر دشمن تاکید شده است.
دکتر طباطبایی یادآوری کرد: می‌بینیم که درون واژه‌ی آشنایی مانند صبر چقدر عمق و حرف وجود دارد. ما در چنین جلساتی یک مقدار عمیق‌تر مباحث مرتبط با باورهای ایمانی و ملی خود را بررسی می‌کنیم تا بتوانیم در دفاع از عقیده و ایده‌ی خود متکی به تحقیق و استدلال باشیم. این نیاز به‌ویژه با توجه به جهانی‌شدن گستره‌ی بحث و گفتگو در مورد جریانات داخلی کشورها و یا شخصیت‌هایی همچون شهید سلیمانی در فضای مجازی دیده می‌شود. هدف ما از برگزاری این مجموعه نشست‌ها شناخت عمیق‌تر سردار سلیمانی به‌عنوان اسطوره و الگوی ایمانی و چگونگی بازتاب وجوه این شخصیت در هنر است که می‌تواند به همبستگی بیشتر میان مومنان با تکیه‌بر یک الگوی مشترک کمک کند.
نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی و اسلامی برای جوانان
«دکتر محسن سلیمانی»، گرافیست و مدیر موزه امام علی (ع) در این نشست با بیان اینکه دنیا باید بداند ایران کجا است و چه‌کار می‌کند گفت: بافهم صحیح این موضوع می‌توان بحث تروریسم را مطرح کرد.
وی افزود: در آیه 13 سوره اسراء اشاره‌شده هر کس برای او کشته شود یا مظلوم واقع شود خداوند وسیع او قرار خواهد گرفت. اشاره این آیه به حضرت امام حسین (ع) است که خدا وسیع او شد و می‌بینیم که بعدازآن واقعه چه اتفاقاتی رخ داد. در تاریخ ائمه، امام حسین (ع) جایگاه خاصی دارد.
سلیمانی تاکید کرد: در چنین نشست‌هایی باید از ارزش‌هایی صحبت کنیم که اخلاق اسلامی در آن قرار دارد و زیرمجموعه آن فرهنگ و مذهب می‌گنجد؛ ولی اینکه چقدر توانسته‌ایم به این فرهنگ و ارزش‌های اخلاقی دست پیدا کنیم و جوانان را از سردرگمی نجات دهیم مسئله مهم دیگری است که باید به‌صورت جدی موردتوجه قرار بگیرد.
مسئله‌ای به نام اسلام غیر کنشگر و اسلام کنشگر
«دکتر محسن خراسانی زاده»، معاون هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه نشست یادواره پژوهشی سردار شهید سلیمانی بابیان اینکه زاویه نگاه ما به پدیده هنر اسلامی چگونه است، گفت: ابتدا باید ببینیم هنر اسلامی چه هست. این‌ها به‌طورمعمول واژگانی است که برای دسته‌بندی آثار یافته شده در حوزه تمدنی اسلامی به کار می‌رود. در این خصوص با فرض اینکه این آثار برگرفته از آموزه‌های دینی است باید ببینیم در آن‌ها به معنای درست اسلام موردتوجه قرارگرفته است یا خیر؟
وی افزود: در مورد شخصیت امام خمینی (ره) همین تفکر وجود دارد و ممکن است کسی بگوید امام ادیب ساده‌زیست بود. دراین‌باره دیوان امام و حسینه جماران موجود و معروف است ولی باید ببینیم آیا این‌ها تمام شخصیت امام راحل است؟ در این مبحث و مباحثی از این نوع باید نقاط تمایز را بررسی کنیم و ببینیم چرا یک دنیا به او علاقه‌مند شد و آن‌هایی که طرفدار باطل هستند چرا از او دلخور و دلگیر شدند، بنابراین ما به تعریف کامل‌تری احتیاج داریم.
معاون هنرهای تجسمی وزارت ارشاد خاطرنشان کرد: دریافتی که امروز در جامعه از اسلام وجود دارد به همان میزانی که اشاره شد کاریکاتوری است. واقعیت آن است که اسلامی که در انقلاب اسلامی شکل گرفت این اسلام فردی که مثل دوره قرون‌وسطی کلیسایی سنجیده می‌شود و امروز در جامعه پیرامون آن حرف می‌زنند نیست. اینکه روزه‌دار باشیم، نماز بخوانیم یا آدم خوب و خوش‌اخلاقی باشیم برای مسلمان بودن ما حتماً کفایت نمی‌کند. اگر تمام عمر به عبادت برخیزیم ولی به فریاد مظلومان پاسخ ندهیم حتماً مسلمانی ما زیر سوال می‌رود. باید بین اسلام مبتنی بر فرد که منفعل، بی‌خاصیت، بی‌تفاوت و غیر کنشگر است با اسلام فعال، کنشگر و ظلم‌ستیز که برای امروز و در هرلحظه حرفی برای گفتن دارد تفاوت قائل شویم.
خراسانی زاده، بابیان اینکه انقلاب اسلامی در مفهوم اسلامی بودن ایجاد شد و اسلام را از یک نگاه کلیسایی منفعل به اسلام اجتماعی جامعه پرداز تغییر داد گفت: برای درک بهتر این موضوع باید به جلد 21 صحیفه نور رجوع کرد که به نکات بسیار عجیب‌وغریبی در سال آخر عمر امام اشاره دارد. آنجا متوجه می‌شویم که روح توحیدی کجاست و چرا و چگونه جزیی از فرهنگ و الگوواره جامعه ما شده است.
وی یادآوری کرد: بسیاری از پدیده‌ها ناخودآگاه مبتنی بر این فرهنگ است. مردم ما ناخودآگاه ظلم‌ستیز هستند که شاید تبعات اجتماعی هم داشته باشد؛ مردم ما به‌راحتی زیر بار ظلم نمی‌روند، این می‌تواند یک کارگزار باشد یا ملت فلسطین یا کسی که سبب ایجاد اختلال در اقتصاد شده است. مردم نسبت به این موضوعات بی‌تفاوت نیستند و این جزیی از فرهنگ ما و مبتنی بر اسلامی است که بی‌تفاوت نیست درنتیجه برای دشمن خطرناک است.
چالش‌های اقتباس در آثار حوزه جنگ
«ایوب آقاخانی»، نویسنده و کارگردان تئاتر، چالش‌های مربوط به حوزه اقتباس در آثار نمایشی مطرح کرد و گفت: با پیچیده‌ترین شیوه اقتباس روبه‌رو هستیم که شامل چهره‌های مستند خودمان در تاریخ معاصر و به شکل خاص‌تر در حوزه جنگ می‌شود.
وی افزود: جنگ و چهره‌های سیاسی معاصر چالش خیلی بزرگی برای نویسنده ایجاد می‌کنند و باعث می‌شوند ما هرگز به اقتباس‌های سنجیده با معیارهای جهانی نرسیم. دلیل آن این است که اقتباس‌های ما به‌شدت دنبال نمایه‌ها، نمادها و نشانه‌های بیرونی ایدئولوژی است و سبب می‌شود کارها بسیار سطحی، دم‌دستی، بدون عمق و پر از گرفتاری‌های غیراستاندارد باشند. این تمام‌مسیری است که سالها تجربه کردم و شاهد آن بودم.
نویسنده و کارگردان نمایش تکه‌های سنگین سرب خاطرنشان کرد: سانسور به ما اجازه نمی‌دهد که درست تنفس کنیم. گرفتاری را متولیانی که فکر می‌کنند تولیت چهره‌های معاصر عرصه سیاست و دوران دفاع مقدس بر شانه‌های آنان است، ایجاد می‌کنند. این گرفتاری‌ها بزرگ‌ترین چالش ما محسوب می‌شود و باید فکری به حال آن‌ها کرد در غیر این صورت نمی‌توانیم از این گنجینه عظیم برای اقتباس در نمایش‌نامه نویسی، فیلم‌نامه‌نویسی و پرداخت‌های دیگر استفاده کنیم.
انیمیشن به‌مثابه هنر راهبردی
«احسان کاوه»، فعال و هنرمند حوزه انیمیشین گفت: مسائلی مانند ناخودآگاه جمعی، حافظه تاریخی جمعی، عقل جمعی و روح جمعی، نمایندگان یک جامعه است و باید برای مخاطب ملموس باشد. وقتی از روح جمعی حرف می‌زنیم چیزی نیست که قابل‌تصور باشد مگر اینکه بتوانیم برای آن تصویرسازی کنیم تا قابل‌تصور شود.
وی افزود: انیمیشین و جلوه‌های ویژه هنر راهبردی است زیرا سبب می‌شود در این مدیوم بتوانیم چیزهایی را بسازیم که وجود ندارند. در سینمای رئال یا آثار تلویزیونی می‌توانیم با گریم شخصیت‌سازی کنیم ولی در انیمیشن چیزهایی که اصلاً وجود خارجی ندارند را می‌توانیم خلق کنیم. ازاین‌رو باید بدانیم نماینده مطلوب ما برای مخاطب و جامعه ایران کیست، چه ویژگی‌هایی دارد و چه چیزی می‌خواهد؟
این هنرمند حوزه پویانمایی بابیان اینکه به وجود آوردن تصویر صحیح از کشور و ملت ایران مهم است، خاطرنشان کرد: پدر و مادر اولین کسانی هستند که در کشور ما به‌عنوان الگو حضور دارند و بچه‌ها می‌خواهند از آن‌ها الگو بگیرند و به جایگاه آنان برسند. در سطح حکمرانی هم باید چنین نگاهی وجود داشته باشد تا ارتباط پدر و فرزند در جامعه ایجاد شود. در حوزه حکمرانی حتماً نیاز داریم مجموعه‌ای از حساسیت‌های اخلاقی والا را در یک فریم و کادر قرار دهیم و به انسان‌های این سرزمین بگوییم که می‌توانند در همه زمینه‌های معنوی، زیست‌محیطی، آرمانی، اعتقادی و مانند آن این‌گونه باشند. شخصیت بتمن با چنین تفکری ساخته شد و اکنون به یک نماد و الگو تبدیل‌شده است.
کاوه در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به مفاهیم «دولت ملت» و «ملت دولت» گفت: دونقطه مهم بر روی کره زمین وجود دارد که «ملت دولت» است. یکی از آن‌ها ایالات‌متحده آمریکا و دیگری جایی است که امروز فلسطین و اسرائیل در آنجا واقع شدند. این‌ها درواقع ملت‌هایی هستند که دورهم جمع شدند و می‌خواهند ویژگی ملت پیدا کنند. آن‌ها با ساختن یک سری شمایل‌ها تلاش می‌کنند در چارچوب‌های ذهنی جامعه خود قرار بگیرند. وقتی ما در حوزه انیمیشن برای مخاطب کم سن و سال خودمان کاری نکردیم چگونه توقع داریم این مفاهیم در ذهن او ایجاد شود. باید از این هنر صنعت کمک گرفت و مفاهیم ملی را به‌عنوان اسطوره و قهرمان در جامعه مطرح کرد.
روایت عکاس ویژه سردار سلیمانی از سپاه قدس تا شهادت
«سید شهاب‌الدین واحدی»، عکاس ویژه شهید سردار سلیمانی در این نشست به بیان مشاهدات و خاطرات خود از همراهی با شهید سلیمانی اشاره کرد و گفت: مخاطبان اصلی عکس‌ها و خاطرات من از شهید سلیمانی بزرگوار نسل جوان و کسانی است که شاید هم‌طیف و هم ظاهر من نباشند ولی شنیدن این نکات به افزایش شناخت آن‌ها نسبت به سردار سلیمانی کمک می‌کند.
وی افزود: به جزء تصاویر دوران دفاع مقدس هیچ تصویر دیگری از سردار سلیمانی تا قبل از سال 1386 وجود نداشت. از آن سال به بعد با دعوت معاونت فرهنگی و تبلیغات سپاه قدس از سردار سلیمانی و برنامه‌های ایشان عکاسی می‌کردم. اولین عکسم را در جلسه‌ای که جمعی از فرماندهان و سرآمدان دفاع مقدس در آنجا حضور داشتند گرفتم. در آن جلسه یک آقایی به سردار اشاره کرد و گفت: او را می‌شناسی که پاسخ دادم شناختی ندارم. بعد جواب داد که سردار سلیمانی، فرمانده لشگر 41 ثارالله و فرمانده فعلی نیروی قدس سپاه است؛ آدم خیلی کاریزماتیکی است و چهره جذابی دارد؛ پس تا می‌توانی از او عکس بگیر. این شد که اولین عکس را آنجا از سردار سلیمانی گرفتم.
واحدی بابیان نظریه «لحظه قطعی» کارتیه برسون خاطرنشان کرد: تمام عکس‌هایی که در عمر کاری خود و توفیقی که در ارتباط با شهید سلیمانی و مقام معظم رهبری داشتم گرفتم به‌نوعی در لحظه قطعی ثبت شدند. به عقیده بنده تا خداوند نخواهد لحظه قطعی برای عکاس ایجاد نمیشود.
این هنرمند عکاسی جنگ گفت: شهید سلیمانی در تمام این سالها همیشه از دوربین و تصویر دل‌خوشی نداشت و خیلی وقتها با همان جاذبه و کاریزمایی که داشت معترض می‌شد که چرا عکس می‌گیرم. یک روز سردار دیداری با خانواده شهدا داشت و آنجا بعد از 10-12 سال به من گفت: آقای دوربین‌دار این‌همه عکس از من گرفتی نمی‌خواهی یک‌بار با من عکس بگیری؟ خلاصه که دوربین را به محافظ سردار که آن موقع شهید شهروز مظفرنیا بود دادم و او عکسی به یادگار از من و سردار سلیمانی ثبت کرد.
ایشان افزود: در جبهه مقاومت سوریه و عراق نیز عکاسی کردم. عکسی از حرم حضرت زینب (س) در اوج جنگ در سال 1392-1391 گرفتم. برای ثبت این عکس با چند نیروی مسلح به پشت‌بام حرم رفتم. دلیل همراه داشتن محافظ این بود که هرلحظه احتمال داشت تک‌تیراندازهای داعشی من را هدف قرار دهند. خلاصه که این عکس هم خاطره جالب و خاصی ایجاد کرد.
واحدی، یکی از مهم‌ترین عکس‌های شهید سلیمانی را موردبررسی قرارداد و گفت: عکسی گرفتم که سردار به سمتی خیره شده و با یک نگاه پرجاذبه و اخم خاصی موقعیتی را نگاه می‌کرد. این عکس پس از ثبت به مدت 6 سال در آرشیو من بود و به دلایلی منتشر نشد. سال 1390 که برای اولین بار سایت‌های صهیونیستی و آمریکایی طرح ترور سردار سلیمانی را مطرح کردند تصمیم گرفتم عکس را منتشر کنم. با مشورت‌هایی که صورت گرفت بنا شد سه عکس از سردار در فضای مجازی انتشار یابد. همین کار را کردم و عکس‌ها را با یکدل نوشته عاطفی و احساسی در وبلاگ شخصی خود گذاشتم. پس‌ازآن بود که خیلی‌ها متوجه او شدند و چهره سردار سلیمانی را شناختند.
عکاس ویژه شهید سلیمانی به یکی دیگر از تصاویر ماندگار از این سردار سپاه اسلام اشاره کرد و اظهار داشت: در مراسم‌های دانش‌آموختگی که رهبر انقلاب حضور داشتند عموماً سردار سلیمانی در کنار دیگر فرماندهان نبود. سال 1396 که آقا به دانشگاه افسری امام حسین (ع) آمده بودند، من برای یک‌لحظه سردار را دیدم که ایستاده است و شروع کردم چند فریم عکس گرفتم. رهبری در آن روز رفتند به سمت جایگاه خانواده شهدا و ایثارگران؛ احتمال دادم که در زمان بازگشت ایشان فرماندهان بلند شوند و احترام نظامی بگذارند. سپس یک موقعیت مناسب پیدا کردم و منتظر شدم. داشتم در منظر یاب دوربین نگاه می‌کردم که متوجه شدم سردار برخلاف دیگر فرماندهان که احترام نظامی گذاشته بودند، دست چپ خود را بر روی سینه گذاشته بود و با لبخند آرامی محضر رهبر انقلاب عرض ارادت و ادب کرد. هیچ فرماندهی تا آن زمان این‌گونه احترام نگذاشته بود. این لحظه قطعی در کسری از ثانیه و به خواست خداوند اتفاق افتاد و افتخار ثبت این عکس به‌یادماندنی نصیب بنده شد.
واحدی در ادامه به خاطره خود از روز تشییع پیکر شهید سردار سلیمانی و شهید ابو مهدی المهندس اشاره کرد و گفت: آن روز تهران، مشهد و کرمان حال و هوای خاصی داشت. در کرمان جمعیت عظیم مردم بالای کوه ایستاده بودند زیرا بر روی زمین جایی نبود و به‌ناچار آن‌ها به دامنه کوه پناه برده بودند تا از این مراسم تاریخی عقب نمانند. در مشهد نیز جمعیت عظیمی از مردم در صحن جامع ساعت‌ها زیر باران شدید ایستاده بودند تا با پیکر پاک شهدای محور مقاومت دیدار کنند. در اتفاقی نادر پیکر سردار از فلکه بسیج مشهد به سمت فرودگاه برده شد. تولید آستان قدس با دفتر رهبری تماس گرفت و پیگیری کرد تا پیکر به حرم مطهر بازگردانده شود. مردم در طول مسیر ایستاده بودند که پیکر وارد حرم شد. بنده از بالای یکی از مناره‌ها این صحنه را عکاسی کردم. همه موبایل‌های خود را روشن کرده بودند درست مثل‌اینکه ستاره‌ها روی زمین آمده باشند. این تصویر را خیلی دوست دارم زیرا کل فضای صحن ستاره‌باران شده و حال و هوای خاصی در آنجا جاری بود.
نظر خود را بنویسید