به مناسبت هفته‌ معمار پنجمین نشست علمی با عنوان «هوش مصنوعی، خنگ طبیعی» در دانشکده‌ معماری و شهرسازی دانشگاه سوره برگزار شد.

به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه سوره به نقل از معاونت پژوهشی، در ادامه‌ برگزاری سلسله نشست‌ها و کارگاه‌های علمی به مناسبت هفته‌ معمار در دانشکده‌ معماری و شهرسازی دانشگاه سوره، در روز پنجشنبه چهاردهم اردیبهشت‌ماه ۱٤٠٢ نشست علمی «هوش مصنوعی، خنگ طبیعی» به سخنرانی دکتر مهدیار اسماعیل بیگی به مدت دو ساعت از ساعت (۱٥ تا ۱٧) در این دانشکده برگزار شد.

دکتر اسماعیل بیگی در ابتدای سخنان خود درباره‌ ترکیب "هوش مصنوعی" و با الزام دانستن این‌که باید بدانیم هرکدام از این بخش‌ها چه هستند به توضیح بخش نخست این اسم یعنی هوش پرداخت و گفت:‌ باید بدانیم که هوش چیست. احتمالاً فیلم بازی تقلید را دیده باشید. در این فیلم داستان اختراع اولین کامپیوتر در دوران جنگ جهانی دوم به نام انیگما گفته می‌شود. این ماشین برای شکستن رمز پیغام‌ها استفاده می‌شد.

او با نشان دادن ویدئویی از مصاحبه‌ سم آلتمن (Sam Altman) بنیا‌ن‌گذار کمپانی اوپن ای‌آی (Open AI) گفت: اگر به صحبت‌های آلتمن به‌صورت دقیق نگاه کنیم می‌بینیم خود او نیز نمی‌تواند هوش را به‌درستی تعریف کند. اما در آخر صحبت‌هایش تکه‌ای کوتاه درباره‌ این می‌گوید که ممکن است هوش مصنوعی از انسان پیشی بگیرد و فقط همین تکه در رسانه‌ها بازتاب پیدا می‌کند زیرا که موضوع داغی است و گوینده‌ها و شنونده‌ها هردو دوست دارند درباره‌ آن بشنوند.

وی در ادامه و در راستای توضیح مفهوم هوش، درباره‌ "آگاهی" و  چیستی آن گفت: آگاهی را این‌گونه تعریف می‌کنند که اگر به ماشینی اطلاعاتی درباره‌ خودش بدهیم بی‌آنکه ذکر کنیم هوشمند است و از آن بخواهیم خودش را توضیح دهد، اگر او بگوید که هوشمند است پس می‌توان نتیجه گرفت که آگاه است و از خودش آگاهی دارد.

دکتر اسماعیل بیگی در ادامه‌ سخنرانی خود درباره‌ شناخت ما از مغز گفت: مغز نوعی سنسور است اما باید دانست که ما دقیقاً نمی‌دانیم این سنسور چگونه کار می‌کند. مقداری که به عقب برگردیم می‌بینیم که ذهن را با حافظه‌ کوتاه‌مدت و حافظه‌ بلندمدت تعریف می‌کردند. وقتی باز به گذشته می‌رویم دکارت می‌گوید:"با قطعات مکانیکی و ریاضی می‌توان کار مغز را انجام داد."

دکتر اسماعیل بیگی ادامه داد: حتی اگر به گذشته‌های دورتر برویم می‌توانیم به عقاید افرادی چون ارشمیدس بنگریم و دریابیم که با توجه به شرایط محیطی‌شان که آب و انتقال آن در آن روزگار از اهمیت بالایی برخوردار است، بدن را تماماً لوله‌کشی می‌بیند و حتی در همان روزگار و طب سنتی امروزه‌ ایران وقتی از چهار طبع صحبت می‌شود، خاستگاه این ایده در همین دوران است.

وی توضیح داد: امروزه نیز روزگار دیتاها و داده‌ها است و چون حالا بشر توانایی کامپیوتری زیادی برای آنالیز این داده‌ها در دست دارد، طرز کار ذهن و مغز را این‌گونه تعبیر می‌کند که مغز انسان داده‌ای بزرگ را دریافت می‌کند و بعد می‌تواند از آن بهره بگیرد. وی برای رد این مسئله و تفهیم آن مثال زد: ما همه شاید کمتر از ده دقیقه در زندگی‌مان تصویری از یک زرافه دیده باشیم اما هرگاه زرافه‌ای را ببینیم آن را تشخیص می‌دهیم یا اگر زرافه‌ای دارای ایراد را ببینیم می‌توانیم متوجه آن ایراد شویم. پس ذهن انسان به این طریق کار نمی‌کند.

دکتر اسماعیل‌بیگی در ادامه‌ طرح یک پرسش اضافه کرد: آیا لزوماً برای درست کردن یا خلق کردن موجودی دارای هوش لازم است بدانیم که هوش چیست؟ خیر الزامی در این امر نیست؛ همان‌طور که انسان دقیقاً نمی‌داند پرندگان چگونه پرواز می‌کنند و یا به‌طورقطع نمی‌داند ماهی‌ها چگونه شنا می‌کنند اما توانسته هواپیماها و زیردریایی‌ها را با الهام از آن‌ها بسازد.

وی در ادامه‌ صحبت‌های خود درباره‌ خطر هوش مصنوعی برای انسان توضیح داد: این‌که بخواهیم این مسئله که هوش مصنوعی برای انسان خطرناک است را بیان کنیم مانند آن است که شباهت زیردریایی با ماهی را از حیث در آب بودن در نظر بگیریم اما آن‌ها را در مسئله‌ تخم‌ریزی مقایسه کنیم یا وجه تشابه هواپیما و پرندگان یعنی پرواز کردن را در نظر بگیریم اما ویژگی تخم گذاشتن پرندگان را به هواپیما نسبت دهیم. در ادامه مجدداً تأکید کرد: این سخنان در فضای مجازی به خاطر ترند شدن و همه‌گیر شدن در این برهه از زمان مهم می‌شده‌اند و همچنین اخبار و اطلاعات که به‌صورت بریده و تحریف‌شده در رسانه قرار می‌گیرند خود به این مسئله دامن می‌زنند.

او درباره‌ سیر تحول هوش و چیستی آن ادامه داد: هوشمندی و دارای هوش بودن مفهومی خطی نیست. این نوع تفکر کاملاً غلط است که بخواهیم مغز موش، شامپانزه و آدم را ازلحاظ وزن مقایسه کنیم؛ حتی این نوع مقایسه اگر به نسبت وزن بدن باشد نیز همچنان ناکارآمد است. هوش امری خطی نیست و دقیقاً به همین علتِ خطی نبودن، یک هوش نمی‌تواند از هوش دیگر کاملاً پیشی بگیرد.

وی در همین راستا افزود: از نکات و نقاط خطای انسان، تحقیق زیادی‌ است که درباره‌ پستانداران به‌واسطه‌ همگونه بودن آن‌ها صورت گرفته است. و این خود سبب شده به دیگرگونه‌ها کمتر اهمیت داده شود. او با اشاره به کتاب ذهن‌های دیگر (Other Minds) درباره‌ مغز موجودات توضیح داد: مثلاً مغز هشت‌پا بسیار کوچک‌تر از انسان است اما محققین در تحقیق‌های جدید در حال بررسی آگاه بودن هشت‌پا از خود می‌گویند و با انجام آزمایش‌هایی فهمیده‌اند که او از بودنش آگاه است.

دکتر اسماعیل بیگی در زمینه‌ خطر ماشین‌ها و هوش مصنوعی گفت: مسئله این است که مطمئناً انسان نمی‌گذارد ماشین‌ها از چیزی که ما به آن نیاز داریم فراتر روند؛ و البته که یک ماشین اصلاً نمی‌تواند کاری فراتر از چیزی که از او خواسته‌شده را انجام دهد.

او با ارائه مثالی از هشت‌پا به‌عنوان موجودی احتمالاً آگاه افزود: موضوع "شناخت بدنمند" درباره‌ شناخت ما از پیرامون از طریق بدنمان صحبت می‌کند. یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز انسان با دیگر موجودات در درک دنیای پیرامون، وجود دست با همین حالت فیزیکی در بدن انسان است حال‌آنکه هشت‌پا دستی مثل دست انسان ندارد اما دارای آناتومی‌ای است که از بسیاری از جانوران بهتر عمل می‌کند و می‌تواند اجسام را جابه‌جا کند.

دکتر اسماعیل بیگی درباره‌ هوش مصنوعی گفت: در حقیقت هوش مصنوعی تقلید می‌کند، هوش مصنوعی در کارهایی که انسان تا به اکنون انجام داده قطعاً می‌تواند سریع‌تر باشد و حتی در آینده سریع‌تر نیز بشود اما سؤال اینجاست که آیا می‌تواند کارهایی که انسان تابه‌حال انجام نداده را انجام دهد؟ پاسخ به این سؤال نیز خیر است. مجدد باید تکرار کرد که هوش امری خطی نیست و به‌خاطر همین می‌توان گفت که این هوش مصنوعی می‌تواند در بخش‌هایی بهتر عمل کند اما ذهن انسان نیز برتری‌های خاصی دارد.

او توضیح داد: پیشرفت همیشه از طریق جهش انجام می‌شود؛ در بدن انسان و در روند کپی ژنتیک گاهی تنوع ایجاد می‌شود که اکثر این تنوع‌ها بد بوده و مثل معلولیت بروز می‌کند اما گاهی نیز باعث بهتر شدن می‌شود.

وی با طرح این سؤال که آیا کامپیوتر می‌تواند کار خلاقانه انجام دهد؟ گفت: در شرایطی بله؛ به‌عنوان مثال اگر دو ماشین داشته باشیم که یکی از آن‌ها الگوریتم کلمه سازی داشته باشد و ماشین دیگر دارای الگوریتم تشخیص کلمات بامعنی از بی‌معنی باشد و بتواند شعر یا نوشته‌ معنی‌دار تولید کند؛ این‌گونه می‌تواند شعر یا متنی نو و جدید را بیافریند که تا کنون وجود نداشته ولی در این شرایط نیز باز هم نمی‌تواند خودش پیش برود و مکانیک کوانتوم را خلق کند.

همچنین درباره‌ مسئله‌ خطر این تکنولوژی اضافه کرد: در گذشته‌ نه چندان دور گوسفندی را از یک گوسفند دیگر شبیه‌سازی کردند به‌طوری که صد درصد ژنوم آن‌ها شبیه به هم بود اما تمام کشورها این کار را بعد از آگاه شدن از خطرات آن رها کرده و کنار گذاشتند و حتی آن را ممنوع کردند. پس اگر زمانی هوش مصنوعی خطری برای انسان باشد از آن جلوگیری خواهد شد.

دکتر اسماعیل بیگی در راستای ارتباط این تکنولوژی با معماری توضیح داد: معماری درمقابل این‌گونه مسائل از مصونیت بیشتری برخوردار است زیرا معماری با داده سروکار دارد اما داده‌های ما از معماری کم است مثلاً اطلاعات ما از ساختمان‌ها، نقشه‌ پلان‌شان  و نمای مقطع بسیار کم بوده که این موجب می‌شود این هوش مقلد نتواند کار را به‌درستی انجام دهد اما در حال حاضر شرکت‌هایی مثل آمازون با تولید جاروبرقی‌های خودکار در منازل و یا شرکت تسلا با تولید ماشین‌های خود کم‌کم در حال اسکن کردن و جمع‌آوری این‌گونه اطلاعات هستند اما زمان زیادی به طول خواهد انجامید.

وی در پایان سخنان خود به سؤالات مطرح شده از سمت دانشجویان و مخاطبان پاسخ داد.

این گزارش به کوشش رهام براری تهیه شده است.