به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره، به نقل از معاونت پژوهشی دانشگاه_ نشست تخصصی «هنر اسلامی و جایگاه آن در جهان» از مجموعه وبینارهای رشته دکتری تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی به کوشش دانشکده هنر و با همکاری معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و معاونت پژوهشی دانشگاه سوره در روز چهارشنبه 31 فروردین‌ماه 1401 از ساعت 16 الی 17:30 به صورت مجازی در سامانه مجازی دانشگاه سوره برگزار شد.

در این نشست دکتر محمد خزایی، عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس به عنوان سخنران و دکتر مهران هوشیار، دانشیار دانشگاه سوره در جایگاه دبیر نشست حضور داشتند.

دکتر مهران هوشیار، دبیر جلسه به هدف برگزاری این مجموعه نشست‌ها (آشنایی دانشجویان با هنر اسلامی و اهمیت این رشته) پرداخت و در ادامه ضمن ارائه کارنامه‌ای درخشان از دکتر خزایی از ایشان دعوت کردند تا مباحث خود را آغاز کنند.

دکتر خزایی ابتدا به تاریخچه هنر اسلامی پرداخت و گفت که از قرن نوزدهم با شکل‌گیری رشته تاریخ هنر به شکل مدرن در آلمان، افراد زیادی به دنبال کشف و تحقیق در رابطه با هنرهای کشورهای دیگر می‌روند. اولین کسی که درباره هنر اسلامی تحقیق می‌کند ژولیس ریچارد، فرد فرانسوی بود که با نام مستعار میرزارضا در سال 1851 میلادی به عنوان معلم زبان فرانسه و انگلیسی در دارالفنون به تدریس مشغول شد و از این طریق به تحقیق و مطالعه پرداخت.

بعد از ژولیس ریچارد، مستشرقان دیگری نیز وارد این حوزه شدند:

5. فردریش سار از برلین و کاپیتان چارلز ژیلت از لیون فرانسه به عنوان سیاح به مطالعه و جمع‌آوری آثار هنری ایران و دیگر کشورهای اسلامی پرداختند.
5. فردریش مارتین به عنوان یک دیپلمات متوسط سوئدی به مطالعه و جمع‌آوری آثار مهم نقاشی ایرانی در اوایل سده بیستم پرداخت.
5. ارنست هرفیلد از دانشگاه برلین که فعالیت گسترده‌ای را در حوزه هنر ایران شروع کرد.
5. آندرا گدار محقق فرانسوی که بر روی هنر ایران مطالعاتی داشت و موزه ایران باستان را بنا نهاد. مجموعه چهار جلدی «آثار ایران» از جمله تحقیقات او است.
5. آرتور پوپ و همسرش فلیس اکرمن در این میان نقش بسیار مهمی را ایفا کردند و مجموعه تحقیقات خود و گروه همراهش را در شش جلد کتاب بزرگ منتشر کرد.

تا قبل از انقلاب ایران پایگاه و مرکز بسیار مهمی برای مستشرقان بود.

در خاطرات یکی از این محققان آمده است که وقتی به حفاری در شوش مشغول بودیم، اهالی آنجا آمدند و جلوی ما را گرفتند و اجازه فعالیت نمی‌دادند و بیان کردند که این‌ها طلسم هستند و اگر به آن‌ها دست بزنید اتفاقات ناگواری می‌افتد، البته آن‌ها بالاخره توانستند مردم را متقاعد کنند و کار خود را ادامه دهند اما نکته‌ای که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم این است که: آثار هنری ایران به سادگی حفظ نشدند و علما و دانشمندان به طرق مختلفی مثل همین موانع، در صدد حفظ آن بودند.

 

خزایی درباره پیشینه واژه هنر اسلامی اذعان کرد در ابتدا از واژه هنر اسلامی استفاده نمی‌شد و به دلیل مطالعات در کشورهای دیگر به آن موریس آرت، محمدیه آرت و مسلم آرت می‌گفتند تا بعدها به همین واژه هنر اسلامی رسیدند.

 

سپس به بیان دلایل مورد توجه واقع‌شدن هنر اسلامی پرداخت و گفت: هنر اسلامی به دلیل ویژگی‌های خاص آن؛ وحدت، وجود شکل و صورتی ویژه، هنر اسلامی از دیگر هنرها متمایز می‌شد.

 

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره چرایی پرداخت به هنرهای اسلامی و نفع این کار برای کشورهای دیگر گفت: پرداخت به هنرهای اسلامی تحولات زیادی را ایجاد کرد من‌جمله:

برگزاری کنگره‌ها و نمایشگاه‌های متعدد

تکمیل آثار موزه‌ها با آثار ایران

راه‌اندازی فروش آثار ایرانی در شرکت‌های خاص با قیمت‌ بسیار بالا

در رابطه با نحوه خروج این آثار از ایران کتب زیادی وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را مطالعه کنید.

 

وی درباره تعریف هنر اسلامی افزود: به خلق آثار هنری در چارچوب ارزش‌ها، سنت‌ها و معانی اسلامی، هنر اسلامی می‌گویند در ایران این چارچوب رعایت شده است. همچنین هنرمندان در هنر اسلامی کمال و زیبایی شکل را بر واقعیت و طبیعت‌گرایی ترجیح داده‌اند. فلاسفه ما اعتقاد دارند که طبیعت محتاج هنر است و کمال خودش را از طریق هنر کسب می‌کند.

 

دکتر خزایی به موانع بر سر راه هنر اسلامی نیز اشاره کرد: در ابتدا می‌گفتند که هنر اسلامی پرسپکتیو ندارد و جزء هنرهای زیبا محسوب نمی‌شود که بعدها ثابت شد که این هنر فراتر از طبیعت است. وی در ادامه ویژگی‌های هنر ایران را به صورت مختصر این‌گونه توضیح داد:

1. به محض برخورد با فرهنگ و هنرهای دیگر عناصری را از آن‌ها می‌گیرند ولی پس از زمان اندکی آن‌چنان با روح هنر ایرانی آن را می‌آمیزند که حاصل کار کاملاً ایرانی می‌شود.
2. ارتباط بسیار نزدیک بین هنر و آداب معنوی برگرفته از مذهب، مهم‌ترین عامل شکل‌گیری هنر ایران است. بابا شاه اصفهانی در کتاب «آداب مشق» در این مورد می‌گوید: تمرین زیاد و ترک لذت‌های دنیوی، قلب هنرمند را به سوی زیبایی حقیقی متمایل می‌کند. غزالی نیز در کتاب «کیمیای سعادت» در تأیید این مطلب به این اشاره دارد که زیبایی یک اثر هنر برگرفته از زیبایی درونی هنرمند است.

 

وی در خصوص مقایسه هنر اسلامی با هنر غرب گفت: برای ارائه آثار تجسمی سه روش وجود دارد:

1. بازنمایی طبیعت
2. ساده کردن: هنرمند ابتدا از طبیعت استفاده می‌کند و سپس آن را تا حدی ساده می‌کند تا جوهره شیء از بین رود.
3. بازنمایی به صورت نمادین: هنرمند به شکل نمادین برای مفاهیم، صورت طرح می‌کند.

هنر اسلامی در بازنمایی طبیعت توفیقی ندارد اما بیشترین توفیق آن در ساده کردن و بازنمایی نمادین است.

 

در بخش آخر نیز، دکتر خزایی به ارائه برخی آثار پرداخت و به این اشاره کرد که ما تا 15 سال پیش به شکل گسترده در مقوله هنر اسلامی در ایران کار نکرده بودیم اما الحمدالله الآن این حوزه در حال رونق است، هرچند که کار بسیار است و باید بیشتر فعالیت کنیم زیرا هنر اسلامی در حال حاضر در دنیا یک رشته بسیار زنده و پر توجه است.