به مناسبت گرامیداشت هفته صنایع‌دستی، نشست علمی شیشه‌گری در دانشکده هنر دانشگاه سوره برگزار شد.

به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه سوره نشست علمی و آموزش فنون تخصصی شیشه‌گری توسط استاد هیاس حسینی به همت انجمن علمی دانشجویی صنایع‌دستی دانشکده هنر سوره برگزار و با استقبال خوب دانشجویان رشته صنایع‌دستی مواجه شد.

در این نشست که در سالن سینمای دانشکده هنر سوره برگزار شد هیاس حسینی هنرمند شیشه‌گر درباره فنون شیشه‌گری و انواع تکنیک‌های شیشه این‌طور بحث را آغاز کرد: سه نوع تکنیک شیشه در سه دسته چیدمان می‌شود:

هات ورکینگ (Hot working): زمانی که شیشه‌گر با مذاب شیشه در ارتباط است.

وارم ورکینگ (Warm working): زمانی که شیشه‌گر کار خود را بیرون از کوره انجام می‌دهد و کار وارد کوره می‌شود و اتفاقات اصلی در کوره رخ می‌دهد.

کولد ورکینگ (Cold working): شیشه‌گر نه در پروسه ساخت و نه کوره دخالت دارد بلکه شیشه را آماده تحویل می‌گیرد و شروع به دیزاین  و نقش و نگار می‌کند.

حسینی درباره تکنیک هات ورکینگ گفت: این تکنیک دارای 2 شاخه اصلی است‌: گلس بلویینگ ( Glass blowing )  و لمپ ورکینگ ( lamp working)  

در تکنیک گلس بلویینگ دمیدن وجود ندارد و شیشه‌گر با شیشه مذاب سروکار دارد. همچنین "کورفورمینگ زیرمجموعه گلس بلویینگ "

وی  افزود: تکنیک لمپ ورکینگ با واژه ادبی ( فلیم ورکینگ): شیشه‌گر یک مشعلی را روی میز دارد که با استفاده از آن شیشه‌های تو پر و توخالی را شکل می‌دهد و این روش "با دمیدن نیز همراه است".

این استاد شیشه‌گری  درباره قدمت و پیشینه تکنیک شیشه‌گری گفت: دمیدن در شیشه برمی‌گردد به 100 سال پیش از میلاد مسیح  پیش از آن به‌صورت کور فورمینگ و کستینگ (casting) یا ریخته‌گری بوده و نیاز به فرم‌های توخالی داشتند و ظروفی که بتوان مواد لازم را در آن نگهداری کرد.

چه چیزی می‌توانست در دمای بالا شیشه را نگه‌دارد؟

حسینی در پاسخ به این پرسش که چه چیزی می‌توانست در دمای بالا شیشه را نگه‌دارد گفت: ترکیب شن و ماسه و مدفوع حیوانات که تبدیل شد به قالب اولیه که در حال حاضر خیلی رایج نیست و بیشتر در ژاپن انجام می‌شود. نکته اینکه ما برای ذوب شیشه نیاز به حداقل 1400 درجه دما داریم.

وی تأکید کرد: پس‌ازآن چه رشته‌ای به کمک شیشه آمد؟ سرامیک! درواقع شیشه فرزند سرامیک است. روش «پلی ورکینگ» به صورتی بود که کوره‌های کوچک زمینی که از چند طرف سوراخ می‌شد و توسط لوله و میله‌های شیشه‌ای مهره‌های شیشه‌ای را می‌ساختند.

بعد از گران شدن چوب، شیشه‌گری کمی دچار مشکل شد و از طرفی زنان نیاز به شغل داشتند ( به‌نوعی می‌توان گفت لمپ ورکینگ را زنان شکل دادند). با ‌یک شیشه گلابی‌شکل که در آن از چربی حیوانات پر می‌شد و با پمپ‌های باد جواهرسازی آتش روشن می‌کردند و زمانی که  می‌رسید به دمای 550 درجه‌یک مشعل خانگی ساخته شد و شروع به ساخت فرم‌های کوچک کردند. (چراکه در این دما شیشه شروع به ذوب شدن می‌کند.)

این مدرس شیشه‌گری تأکید کرد: در این صنعت چیزی به‌عنوان شیشه نشکن نداریم؛ وقتی صحبت از شیشه نشکن می‌شود به این معنی است که شیشه در برابر شوک حرارتی مقاوم است و وقتی به آن ضربه‌ای وارد می‌شود باید بشکند چون خاصیت شیشه شکستن است. شیشه‌هایی که نمی‌شکند مثل ضدگلوله در آنها کوارتز به‌کاررفته و کاملاً مرتبط با صنعت است نه هنر (art).

وی در مورد انواع شیشه‌ها به دو نوع اشاره کرد و افزود:  این دو نوع شیشه عبارت‌اند از:

سودولایم: در دمای 320  درجه خم می‌شود و در550 درجه ذوب می‌شود؛

پیرکس: در دمای 800 درجه خم می‌شود و 1200 درجه ذوب.

نکته: زمانی که رنگ‌ها به شیشه‌گری اضافه می‌شوند دما فرق می‌کند و در حال حاضر چیزی نزدیک به 400 رنگ شیشه وجود دارد.

مدرس نشست یک تجربه یک استاد دانشکده هنر سوره در ادامه گفت: اولین  مهره‌های شیشه‌ای 800 سال پیش از میلاد مسیح توسط لمپ ورکینگ ساخته شد و به‌عنوان چشم نظر به کار می‌رفت و ظاهری کدر داشت. یکی از مهم‌ترین علل ماندگاری آنها  به محتوای آن برمی‌گردد. یکی از علل ساخت این مهره‌های شیشه‌ای برای پیشکش به پادشاهان برمی‌گشت چراکه امکان به سرقت رفتن اشیای قیمتی چون طلا بود و این شیشه کدر عموماً جذابیتی برای سارق نداشت جایگزین مناسبی برای پیشکشی بود. اما  این مهره‌ها همیشه توسط سفیری به مقصد می‌رفت و طبق تمایل به جاودانگی پادشاهان سفیر محتوایی ساختگی تولید می‌کرد تحت عنوان "چشم نظر" با این هدف که اگر شخص این مهره را بیاویزد از چشم‌زخم در امان خواهد بود و درواقع این محتوا به این شیء شیشه‌ای ارزش می‌بخشید.

شیشه نماد پاک‌دامنی عروس نیز بود

این سخنران در بخشی دیگر از صحبت‌هایش در این نشست گفت: بعد از مهره سازی تیله سازی مطرح شد و تیله‌هایی ساخته شد در اندازه‌های بزرگ حتی به‌اندازه سر یک انسان تحت عنوان(paper wait) در ترجمه فارسی یعنی کاغذ نگه‌دار، زمانی که کولر وجود نداشت وقتی پنجره‌ها باز می‌شد باد کاغذها را جابه‌جا می‌کرد؛ بعدازاینکه کوره‌های شیشه‌ای خاموش می‌شدند  در هنگام سرد شدن شیشه‌های ته کوره ترک می‌خورد و کلوخ‌های زیبایی ایجاد می‌شد و از این کلوخ‌ها برای نگه‌داشتن کاغذها  استفاده می‌کردند و رفته‌رفته برای زیباتر شدن آن تلاش کردند و paper wait ساخته شد. نکته قابل‌توجه اینکه شیشه با چند فلز  طلا، نقره،  پلاتین و تنگستن جوش پایدار دارد.

ساخت فیگور با لمپ ورکینگ و شیشه‌های تو پُر

پس‌ازآن انسان سعی کرد با بافتن شیشه بتواند چیزهای بزرگی بسازد که ازآنجا نت ورکینگ بیش از 100 سال پیش به وجود آمد که از این تکنیک برای ساختن اشیاء خیلی بزرگ استفاده شد که با هر دو شیشه سودولایم و پیرکس صورت می‌گیرد.

نئون(یک نوع شیشه) یکی از  زیرشاخه‌های لمپ ورکینگ است، بعدازاینکه ساخته شد داخل آن گاز تزریق می‌شود بیش از 90 درصد نئون وقتی‌که توسط فلین وروکر ساخته می‌شد  10 درصد دیگر به دست متخصص می‌رسید تا در آن گاز تزریق کند.

حسینی ادامه داد: در تکنیک وارم ورکینگ انسان اولیه یاد گرفت که می‌تواند با شیشه فرم درست کند.کستینگ یا ریخته‌گری به دوشاخه تقسیم می‌شود: سند کستینگ: شیشه مذاب را در قالب می‌ریزند و فرم می‌گیرد. فیوزینگ(زیرشاخه آن): زمان جوش خوردن شیشه است که این پروسه دیده نمی‌شود.

مورد کستینگ: زمانی که قالب ساخته می‌شود  باید از شکل کریستال استفاده کرد.کریستال زیرشاخه سودولایم است و به دلیل وجود اکسید سرب موجب تسریع درروند ذوب شیشه می‌شود.

مدرس این نشست درباره تفاوت پت دور و کستینگ گفت: در کستینگ یک قالب با سوراخ‌هایی وجود دارد که شیء در آن سوراخ‌ها قرار می‌گیرد اما در پت دور دو قالب جدا وجود دارد که روی همدیگر قرار می‌گیرد. پت دور برای کارهای ریز یا شکری مانند انجام می‌شود.

همچنین در کولد ورکینگ شیشه‌گر با مته‌های الماس، قلم و چکش شروع می‌کند به تراشکاری شیشه.