دومین جلسه از سومین دوره حضوری معماری خوانی به همت پادکست معماری رادیو نمانا با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه سوره و دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه سوره در دانشکده‌ی معماری و شهرسازی سوره برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره به نقل از معاونت پژوهشی، دبیر این جلسه مهندس آناهیتا سماوات و میهمانان این جلسه دکتر زکیه سادات طباطبایی، دکتر محمدمهدی کلانتری و دکتر فاطمه خدادادی بودند.

در ابتدای جلسه مهندس سماوات ضمن عرض خوش آمدگویی به مهمانان گرامی و تشکر از حمایت دانشکده معماری و معاونت پژوهشی دانشگاه سوره، با این پرسش روایت‌گری خود را آغازکرد: بنظر شما چه اتفاقی می‌افتد که راجع به یک پروژه می‌توان گفت جزئی از طبیعت است؟

سماوات افزود در شهر و بناها بی‌همتایی مهم‌ترین اتفاقی است که می‌افتد و منجر می‌شود ما اینطور تعبیرکنیم که آن شهر یا آن بنا زنده است. زنده بودن یک بنا یا شهر به این معنا نیست که دارای ساختارهای پیچیده باشند. تنها کافیست الگوهای ساده موجود در آن بنا با یکدیگر تعامل داشته باشند و میان درون و برون وحدت برقرار باشد.

دبیر جلسه ادامه داد: برای درک بهتر زندگی و جاری کردن این کیفیت در طراحی‌هایمان به عنوان یک معمار، ابتدا باید طبیعت و الگوهای آن را به خوبی بشناسیم. در طبیعت همه چیز، در هر نوعی که باشند، در ساختار کلی مشابه اما در جزئیات متفاوت هستند و هیچ دوتایی در طبیعت عینا یکسان نیست. حالا چطور می‌توانیم زیستن‌مان را در خانه‌های قوطی کبریتی تاب آوریم وقتی طبق این الگوی ثابت محکوم به زندگی هستیم؟

سماوات از دانشجویان حاضر در جلسه خواست تا هریک روی برگه کاغذ، تصویری از موج ترسیم کنند و به مقایسه‌ی ترسیمات ایشان پرداخت و گفت: همانطور که همگی شما مستحضر هستید، کلیه ترسیمات شما موج است و هیچ کدام شبیه به هم نیست. همانطور که هیچ دو اتمی نیز یکسان نیستند زیرا مدار الکترون‌های هر اتم تحت تاثیر مدار الکترون‌های اتم‌های مجاور است. پس آیا می‌توان یک نسخه از معماری را برای هر اقلیمی و هر کشوری و هر فرهنگی تجویز کرد ؟

سحر رحیمی از دانشجویان حاضر در جلسه در تکمیل صحبت‌های سماوات نیز افزود که مدار الکترون‌های اتم‌ها را ساده سازی کرده‌اند و مدار دایره‌ای در نظر گرفته شده است، در واقعیت مدار الکترون‌های هر اتم، مداری یکسان نیست.

دکتر کلانتری موضوعات مطرح شده را به معماری ایرانی-اسلامی ارتباط­داد و بیان کرد: شاه عباس دستور به ساخت نهصد و نودونه  کاروانسرا می­دهد، که در ایران فرهنگی آن زمان ساخته می­شود. مشابهت­هایی بین این کاروانسراها وجود دارد ولی هیچ کاروانسرایی مشابه کاروانسرا دیگر نیست، حتی اگرمعمارها هم یکی باشد در پلان و چینش فضاها قطعا یک تفاوت­هایی است. یک پلان تیپیک نیست که یک نقشه را معمار در تمامی کاروانسرا ها اجرا کرده باشد. همین اتفاق در خانه­های تاریخی هم رخ میدهد، هیچ خانه تاریخی را مشابه دیگری نمیبنیم. ممکن است گونه شناسی­ها یکی و به صورت حیاط مرکزی­ یا کوشکی باشد.

حیاط مرکزی­ها که درون­گرا هستند ممکن است چهارطرف،  سه طرف یا دو طرف ساخت باشند و کوشکی­ها وسط یک حیاط  هستند. در تمام این گونه شناسی­ها مشابهت­هایی است ولی معمار هیچ فضایی را به صورت عین به عین اجرا نکرده­است. بنابراین طراحی یک پلان تیپیک و ساخت تعداد زیادی ساختمان طبق این نقشه یک روند تاریخی نیست، این یک روندی است که از صنعتی سازی و انقلاب صنعتی به بعد به وجود آمد و به همین دلیل هویت آن گرفته شد.

دکتر طباطبایی در ارتباط با الگو ها تببین­کرد که ما باید به تفاوت الگو و شابلون توجه­کنیم. اینکه همه خانه­ها شبیه به هم نیستند یک طرف ماجرا است ولی در عین حال یک الگویی هم وجود­دارد. اینکه یک شهری باشد که همه خانه­هایش با هم فرق داشته باشند و هرکدام برای خودشان کار کنند خوب نیست.

معاون پژوهشی دانشگاه سوره به نقل از دکتر اسلامی به این موضوع اشاره­کرد: که در یک ارکستر هرکسی یک سازی می­نوازد ولی در عین حال با هم هارمونی دارند، اگر قرار­باشد هرکسی برای خودش چیزی بنوازد و رهبر ارکستری وجود نداشته باشد،  صدای خوشایندی خارج نمی شود. وی در ادامه بحث الگو ها به این نکته اشاره­کرد که ما دنبال جایی هستیم که الگو و حس وحدت باشد ولی قرار نیست همیشه تکرار و تقلید باشد.

طباطبایی در بیان تفاوت پیمون و مدول اضافه کرد که ما در معماری ایران چیزی به اسم پیمون داریم، این پیمون تفاوتی با مدول دارد. طراحی مدولار برای معماری مدرن است و بر اساس صنعتی­سازی شکل­گرفته است که برای ساخت آسان­تر، و هزینه آن کمتر است. همین را در معماری سنتی به اسم پیمون داریم ولی پیمون در حقیقت هندسه ای است که یک تناسبات انسانی دارد و نکات ریزی در آن دیده شده­است. مقیاس انسانی که در اصول 5 گانه پیرنیا به عنوان اصول مردم واری از آن یاد شده است در پیمون لحاظ شده­است.

وی با اشاره به زبان الگویی که در کتاب نام برده شده افزود تمثیل زبان برای ما از چند نظر مهم است: یکی اینکه زبان را همه صحبت می­کنند و چیزی نیست که بگوییم خاصه یک مدیر یا طراح باشد. در اینجا کتاب هم اشاره می­کند که مردم خانه هایشان را خود می ساختند، اما اکنون به معماران و شهرسازان واگذار شده است و مردم دیگر این توان را ندارند. معماران و شهرسازان هم یک زبان برای خود اختراع کردند که فقط خودشان زبان همدیگر را می­فهمند.

یکی از وجوهی که با آن هویت ایرانی را می­شناسیم زبان فارسی است. زبان فارسی در طول تاریخ تغییرکرده­است ولی یک اصالت و هویتی دارد. در واقع زبان قوام بخش هویت تلقی می شود.

یکی از چالش های رو به رو این است که ما به دنبال یک وحدت و الگو هستیم و از سمتی نمی خواهیم چیزی به مردم تحمیل شود. می خواهیم این قابلیت تغییر و تحول، همگامی با زندگی انسان را داشته باشد.

این کتاب تلاش می کند راهی را به ما نشان­دهد. راه بی زمان وقتی می­تواند بی زمان باشد که خودش بتواند خودش را تغییر دهد و در عین حال آن کیفیت و اصالت و هویت واحد را همراه خود ادامه دهد.

دکتر خدادادی در تکمیل صحبت­ها اظهارداشت: خانه­ها از لحاظ شکل مشابه­اند اما هر یک از آن­ها بی­همتاست زیرا طبع کسانی که در آن­ها زندگی می­کنند و همچنین ترکیب رابطه آن خانه­ها با زمین، خورشید، خیابان و جامعه متفاوت­اند.

تیپولوژی و مورفولوژی که خانه­ها در تهران، کاشان و اصفهان داشتند، شاید مشابه هم باشند. ولی تفاوت این فضاها به انسان­هایی است که در این خانه­ها زندگی می­کنند و زاویه نگاه افراد به شهر، خیابان و مذهب خود باعث ایجاد تفاوت می­شود.

این موضوع کاملا نقد بزرگی به مدرنیته دارد. مدرنیته به دنبال یکسان سازی بوده­است، قوانین و اصول خود را می­گذارد و فارغ از مرزهای سیاسی اگر کیفیت زیست در یک خانه مثلا: در آفریقا مناسب است، همان کیفیت زیست باید درسایر کشورها هم درست­شود.

دکترلیلا مقیمی در اواسط جلسه به معماری‌خوانی پیوست و در ارتباط با اصالت و یکپارچگی اینطور بیان­کرد که در کتاب معماری و راز جاودانگی، جایگاه این واژه­ها با هم ترکیب شده­است. هر کدام ادبیات متفاوت خود را دارند و اگر در قالب شهر ومعماری به این دو واژه نگاه کنیم، در کنار آن واژه­هایی مثل پایداری وتوسعه مطرح می­شود.

در انتهای جلسه ضمن بیان جمع بندی کلی و تقریر کلیات، عکسی یادگاری همراه حاضرین در جلسه ثبت ­شد.

تهیه و تنظیم: شیواجهینی