نشست تخصصی «ژانرهای ترکیبی، نظریه و عمل» به مناسبت ششمین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران روز سه شنبه 11 اردیبهشت در دانشگاه سوره برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره، این نشست «دکتر سید علی روحانی» عضو عیات علمی دانشگاه هنر و از استادان باسابقه دانشگاه سوره و «سید جواد میرهاشمی» مدیر انتشارات و پژوهش‌های انجمن سینماگران جوان ایران با دبیر «دکتر رامتین شهبازی» استاد دانشگاه سوره برگزار شد.

میرهاشمی، به عنوان اولین سخنران پیش از ورود به بحث از در اختیار قرار داشتن آرشیو سینمای جوان برای استفاده همه پژوهشگران خبر داد و گفت: در پنج سال اخیر فیلم‌های بسیار خوب و کاملی با موضوع ژانر تولید شده است.

وی افزود: ژانرها محدود به قاب و دوربین و چیزهایی از این دست نمی‌شوند بلکه همه بخش‌های نظری و عملی را شامل شده و فیلمساز باید همه این‌ها را ببینید.

مدیر انتشارات انجمن سینماگران جوان ایران خاطرنشان کرد: وقتی انجمن ژانر را سرلوحه فعالیت‌های خودش قرار داد در ابتدا بسیاری از فیلمسازان نظرات چندان موافقی نداشتند و تصور می‌کردند ژانر برای آنها محدودیت می‌آورد. برای آنها همواره این پرسش مطرح بود که آیا باید تمام مشخصات چهارجوبی ژانر در آثار آنان در نظر گرفته شود؟ و پرسش بعد اینکه آیا فیلم کوتاه ژانر پذیر است؟

میرهاشمی با بیان اینکه موضوع ژانر در انجمن به تدریج نهادینه شد گفت: همان طور که اشاره شد در سال اول ورود به بحث ژانر مسئله بود. در سال دوم موضوع ژانرهای بومی مطرح و در دوره اخیر بحث ژانرهای ترکیبی به میان آمده است.

این کارشناس حوزه سینما تاکید کرد: لازمه روبه‌رو شدن با ژانر ترکیبی شناخت تمامی ژانرها است در نتیجه فیلمساز نمی‌تواند به یک ژانر ناخنک بزند و بعد مدعی شود ژانر ترکیبی ابداع کرده است.

مشکل بزرگ سینمای ایران ژانر است

دکتر سید علی روحانی به عنوان سخنران دوم و پیش از ورود به بحث از رویکرد مثبت انجمن سینماگران جوان ایران به کارهای نظری و چاپ کتاب‌های مختلف اشاره کرد و آن را حرکت مثبت برشمرد و گفت: همیشه بودجه‌ها به سمت کارهای تولیدی و عملی می‌رود که بد نیست ولی موجب عدم تقویت بخش نظری و عقب افتادگی آن در درازمدت می‌شود که به عقیده بنده مشکل بزرگ سینما ایران است.

وی افزود: ضعف مهم سینمای ایران کمبود دانش است. این دانش الزاما به معنای دانش علوم انسانی یا یک دانش کاملاً نظری نیست بلکه مجموعه اطلاعات و شناختی است که برای فیلمسازی باید بدانیم. امروز دوره کار و توجه بیشتر دانش ها است، از اینرو باید دانش محوری به شدت مهم است ولی نباید به آن نگاه صرفاً دانشگاهی داشت.

این استاد دانشگاه سوره اظهار داشت: ژانر یکی از این بخش‌های مهم سینما است و ژانر شناسی و استفاده از ژانرها یکی از مسایل مهمی است که با آن مواجه هستیم. متاسفانه در ساختار آموزش این رشته‌ها چیزی به نام ژانرشناسی و گونه شناسی نیست. در هیچ کلاسی این بستر وجود ندارد.

دکتر روحانی با بیان چهار ویژگی ژانرها از دیدگاه ریک آلتمن خاطرنشان کرد: ژانرها 4 ویژگی اصلی دارند. اول اینکه به ما نقشه راه می‌دهند و براساس شناختی که از ژانر به دست می‌آوریم می‌توانیم در تولید اثر در قانون ژانر پایبند باشیم. ژانر محدودیت‌هایی دارد که فیلم ساز باید آنها را لحاظ کند تا متن شکل بگیرد. در سطح دوم ژانر کارکرد ساختاری دارد برای آنکه بتوانیم در نهایت فیلم را بشناسیم یا به عبارت بهتر آن را تبیین کنیم. در واقع از ژانر می‌توانیم برای فهم یک پدیده کمک بگیریم. باید توجه داشت که ژانرها ساختارهای نظام‌مندی هستند که امکان شناخت را برای ما فراهم می کنند. مورد سوم تولیدی است یا به عبارت دقیق‌تر برچسب زنی به آن می‌گویند؛ برچسب‌زنی یعنی کسی که در ساختار تولید است و برای پیش برد کار خودش از آن استفاده می‌کند. در واقع فیلم ساز یا استودیودار است که به تولیدات خودش برچسب می‌زند. در نهایت به مورد چهارم یعنی وجه قراردادی می‌رسیم. یعنی ما بعنوان مخاطب عام و خاص با این قراردادهای با فیلم‌ها ارتباط برقرار می کنیم و با استفاده از آن به علائق خودمان می‌رسیم.

وی در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: ژانر برای فیلم سازان جوان می‌تواند به عنوان نقشه عمل کند. در مقابل برچسب زنی را داریم که در حیطه اهمیت مدیران است. برای شناخت سینما هم می توانیم از ژانرها کمک بگیریم و به همین دلیل است که مطالعه ژانر حتی در سطح فیلم کوتاه قابل توجه و اشاره است. قطعا کسانی که به ژانر باور دارند به دو گروه تقسیم می‌شوند. اول کسانی که در قالب ژانر می‌اندیشند و دوم آنهایی که ژانر را در مفهوم صنعتی تصویر می‌کنند.

دکتر روحانی تاکید کرد: رومنس تلفیقی است از تراژدی و اکشن. یعنی عناصری از دو شکل ژانری را در بر دارد و در فلسفه یونان کسانی دیگری هم هستند که در جلسات خود به آنها اشاره کردند. بحث تلفیق ژانرها در یک دوره تاریخی طولانی فراموش می‌شود ولی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این رمانتیک‌ها بودند که ژانرهای ترکیبی را در برابر ژانرهای مطلق بیان کردند. مثلا ادبیات وحشت رمانتیک‌ها مثل دراکولا کاملاً هیبریدی است و علاوه بر درام عاشقانه با یک درام وحشت روبرو هستیم. آلتمن در کتاب ژانر خودش گفت: اگر ژانرها به شکل تک معنایی در آمدند و در قلمروهای حصارکشی مطرح شدند محصول کار پژوهندگان و منتقدان است. یعنی دانشگاه‌ها، آکادمی‌ها و منتقدان فرانسوی بودند که این بحث را مطرح کردند.