به مناسبت روز جهانی شهرسازی و باهمت گروه شهرسازی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه بین­المللی سوره و با همکاری معاونت پژوهشی سمپوزیوم علمی «ما و شهرهای آینده؛ چیستی، چرایی و چگونگی» برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه بین‌المللی سوره، در این سمپوزیوم علمی که در روز چهارشنبه مورخ 1403/08/23 در سالن اجتماعات دانشکده معماری و شهرسازی برگزار شد؛ دکتر مهدی حجت استادیار گروه معماری دانشگاه تهران، دکتر ناصر براتی دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه بین­‌المللی سوره، دکتر سید مهدی خاتمیدانشیار گروه شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس و دکتر نجمه دشتکی استادیار گروه شهرسازی دانشگاه بین­‌المللی سوره حضور داشتند.

در ابتدای این نشست علمی، دکتر دشتکی دبیر نشست ضمن خوش آمدگویی به مهمانان و تبریک روز جهانی شهرسازی از دکتر حجت درخواست کرد تا در مورد چیستی شهرهای ایران  از گذشته تا امروز صحبت کند.

حجت در پاسخ به این سوال گفت:  یکی از مسائل مهم زندگی افراد نگاه آن­ها به آینده است و هر فرد برای پیشبرد اهداف خود باید همواره از خود بپرسد که «من با آینده چه نسبتی دارم و گذشته من چگونه با آینده من ارتباط برقرار می‌­کند؟» هر فرد برای ساختن آینده‌اش باید همه آنچه را در موردش وجود دارد، به‌درستی بفهمد و بر اساس آنچه هست برای آینده خود تصمیم بگیرد. به‌عنوان‌مثال اگر فردی برای درمان بیماری خود به پزشک مراجعه کند، پزشک قبل از اینکه شیوه درمانی مناسب را اتخاذ کند، برای درک بهتر شرایط بیمار، سؤالات متعددی از گذشته و حال او می­‌پرسد و بر اساس وضعیت شخص، تلاش می‌کند تا  بهترین راه درمان را تجویز کند. بنابراین پزشک بدون آگاهی از گذشته بیمار و ضعف­‌ها و توانایی­‌های او نمی­‌تواند درمان مناسب را برایش ارائه دهد. 

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: شهر نیز مانند یک موجود زنده است؛ اما قبل از اینکه به موضوع شهر وارد شویم باید بین «رشد» و «توسعه» تفاوت قائل شویم. «توسعه» به معنای تحول کیفی در پدیده موجود است. توسعه به معنای تغییر در خلق‌وخوی فردی و الگوهای رفتاری، اجتماعی و حتی ماهیت پدیده‌هاست، درحالی‌که «رشد» تکثیر وضع موجود است. در مورد شهرها باید به دنبال توسعه باشیم و آینده شهرها را بر اساس توسعه شکل دهیم، چراکه هدف شهرسازی حرکت از وضع موجود به سمت وضع مطلوب است.

 در توسعه است که شهرها پیشرفت می­‌کنند و  در شهرهای توسعه‌یافته، حساسیت‌ها و توجهات بیشتر است  و زمانی که توسعه روی می‌دهد، ابعاد کمی پیشرفت و رشد در روح متجلی می‌شود و کیفیت تحول، مدنظر قرار می‌گیرد.

حجت افزود: هر پدیده­‌ای خصوصاً پدیده­‌های زنده ازجمله شهر دارای یک سلول بنیادی هستند. این سلول بنیادی درواقع عوامل و عناصر به وجود آورنده آن پدیده است، که از آن می‌­توان به‌عنوان «علل موجده»  یادکرد. در مورد شهر به‌عنوان یک موجود زنده علل موجوده می‌­تواند تاریخ، بافت، فرهنگ، اعتقادات، آب‌وهوا، آداب‌ورسوم، استعدادها و ... باشد. بنابراین همانند پزشکی که برای درمان بیمارش به اطلاعات جامع و کاملی از همه ابعاد زندگی او احتیاج دارد، یک شهرساز نیز برای توسعه شهر باید با توجه به قابلیت‌­ها، استعدادها و توانایی­‌های آن شهر اقدام کند. به‌عنوان‌مثال نمی­‌توان انتظار داشت که چون جهان به سمت صنعتی شدن پیش می‌رود و فولاد یکی از مصادیق صنعت در جهان است، در شهری مانند اصفهان که اصلاً قابلیت و ظرفیت ساخت فولاد را ندارد، کارخانه فولاد احداث کرد!

در ادامه دشتکی دبیر نشست از سید مهدی خاتمی درخواست کرد در مورد آسیب­‌شناسی شهرهای موجود و چرایی ایجاد شکاف بین شهرهای گذشته و آینده به ارائه سخنرانی بپردازد.

خاتمی بیان کرد که امروزه این شکاف برای همه آشکار است که شهرهای گذشته و سنتی از وضع مطلوبی برخوردار بودند درحالی‌که شهرهای امروزی فاقد این وضع  هستند و شهرهایی هستند که در آن­ها به مسائل زیست­‌محیطی، زیبایی‌شناسی و عدالت اهمیت داده نمی­‌شود.

خاتمی گفت: یکی از عللی که باعث به وجود آمدن این شکاف شده، این است که ما در مباحث و طراحی شهرهای امروزی درگیر ظواهر شده­‌ایم. به‌عنوان‌مثال ذهنیتی که در همه ما در مورد کشور ژاپن وجود دارد تکنولوژی پیشرفته آن است درصورتی‌که اگر نیک بیندیشیم درواقع این حس مسئولیت­‌پذیری بسیار زیاد است که میان همه ژاپنی‌­ها وجود دارد و آن را به یک کشور مترقی تبدیل کرده است.

خاتمی ادامه داد: مهم‌ترین فضیلتی که در ساخت شهرهای سنتی و شهرهای ساخت گذشته وجود داشته و در شهرهای مدرن آینده نیز می­‌تواند تجلی پیدا کند، بحث «عدالت» است. یک شهر باید عدالت محور باشد و در طراحی و توسعه آن مباحثی نظیر: معنویت، تواضع، اخلاقیات، احترام به کودک و سالمند و... باید در نظر گرفته شود، در این صورت می­‌توان شکاف بین شهرهای فعلی و آینده با شهرهای گذشته را کاهش داد.

در ادامه نشست دکتر دشتکی از دکتر براتی پرسید: چگونه شهرهای آینده ایران می‌تواند در برنامه‌ریزی، طراحی، اجرا و مدیریت، متناسب بافرهنگ و هویت شهرهای ایرانی-اسلامی گذشته عمل کند؟

 براتی گفت: متأسفانه در یک قرن گذشته شهرسازی پیشرفت قابل‌توجهی نداشته است. باید بپذیریم که شهرهای ما با یک کلیشه و شابلون از قبل تهیه‌شده در حال ساخت و توسعه هستند، درصورتی‌که باید به‌صورت هستی گرایانه و دیدی مسئله محور به شهرها بنگریم. شهرسازی امروزی باید از حیطه مهندسی خارج‌شده و شهرسازها مانند یک پزشک به شهرها نگاه کنند زیرا هر شهر استعداد، ظرفیت و توانایی خاص خود را دارد و ما باید به سمت مسئله گرا شدن شهرسازی حرکت کنیم. همان‌طور که یک پزشک با هر بیمار بر اساس بیماری خاص آن برخورد می­‌کند؛ برای هر شهر  نیز باید طراحی و توسعه متفاوتی را در نظر گرفت که فقط مختص آن باشد.

براتی ادامه داد: باید تفکر مهندسی، شابلون سازی و کلیشه­‌ای را از طراحی شهر­ها پاک‌کنیم. نقشه­‌های طرح جامع در حال حاضر بدون توجه به مسائل واقعی شهرها هستند که از قبل نیز طراحی‌شده‌اند و نمی­ توان از آن­ها انتظار پیشرفت و توسعه شهرها را داشت، بنابراین اولین و بهترین اقدام این است که مانند یک پزشک به شهرها نگاه شود.

دکتر دشتکی در پایان نشست خاطرنشان کرد: در سراسر دنیا مسائل معماری و شهرسازی پیوندی بسیار نزدیک باهم دارند و ابراز امیدواری کرد تا در آینده، سلسله نشست‌های گفت‌وگو محور بیشتری در مورد چالش‌های معماری و شهرسازی معاصر ایران برگزار شود.