به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره_ ششمین وبینار از سلسله نشست‌های علمی زیبایی شناسی قیام امام حسین(ع) با عنوان «بنیاد فرهنگ عاشورایی در نمایش ایرانی» به همت دانشکده هنر دانشگاه سوره، با ارائه و سخنرانی محمدرضا آزاد، روز یک‌شنبه مورخ 28 شهریورماه 1400 ساعت 18 الی 20 به صورت مجازی در سامانه سیباد دانشگاه سوره برگزار شد.

در ابتدای جلسه، محمدرضا آزاد سخنان خود را با طرح یک فرضیه آغاز کرد و گفت: عاشورا بخش بنیادینی از فرهنگ و هنر ایران را شکل داده و شناخت ظرفیت دراماتیک و بهره بردن از آن سرمایه عظیمی را در برابر ما قرار خواهد داد. وی افزود: ما باید با فرهنگ زیست کنیم تا آن فرهنگ به یک فرهنگ رسمی تبدیل شود. فرهنگ رسمی؛ حیات و زندگی واقعی، حقیقی و معمولی یک پدیده با مردم زمانه خود در بطن زندگی واقعی آنها جای گرفته است. همچنین، امتزاج به معنای زندگی و قرار گرفتن در فرهنگ رسمی است. یعنی فرهنگ رسمی یک اکوسیستم را تشکیل داده است.

محمدرضا آزاد، در خصوص روند تبدیل واقعه عاشورا به فرهنگ رسمی در ایران یادآور شد: واقعه عاشورا و قیام امام حسین(ع) در اصل بروز یک واقعه دینی با پیشامدها و پیامدهای مختلفی بوده که با گذران زمان در فرهنگ اسلامی تجلی پیدا کرده و اکنون به فرهنگ رسمی ایرانی تبدیل شده است. وی در این باره افزود: ویژگی پیوستگی فرهنگی در ایران، انطباق اقلیمی (بیابانی و خشک)، انطباق خلق و خو و روحیه انسانی از جهت خون‌خواهی امام حسین(ع) و حق‌طلبی و خانواده‌دوستی، شرایط سیاسی و ساختار حکومتی، پیشینه و ریشه‌های اسطوره‌ای و زمینه‌های ادبی و آیینی؛ از دلایل این امتزاج ملی قدرتمند است.

آزاد، با بیان این‌که امتزاج فرهنگ عاشورایی با فرهنگ ایرانی دارای زمینه‌هایی‌ست گفت: اسطوره‌ها چون خیر و شر، جنگ اهورا و اهریمن و بلاگردون و آیین‌های باستانی مانند کین سیاوش، سوگ شروین و مصائب میترا و همین‌طور زمینه‌های ادبی همچون شاهنامه، که ابرمتنی است که تمام اسطوره‌های ایرانی در یک کتاب جمع‌آوری شده و شاهنامه آیین قدیمی ما را به یک بیان ساده آورده و به نوعی اسلامیزه شد و اوستا و حمله حیدری از مهم‌ترین زمینه‌های امتزاج فرهنگ عاشورایی با فرهنگ ایرانی می‌باشد.

سپس، آزاد در رابطه با زمینه‌های هنری فراگیری فرهنگ عاشورایی اذعان کرد: نقالی، مناقب خوانی، فضایل خوانی، نقاشی‌های روایت‌دار دیواری، پرده‌خوانی که هنوز هم اشعار شاهنامه در آن وجود دارد، شعر و داستان و آواز موسیقی و... از مواردی بودند که فرهنگ عاشورایی را به فرهنگ رسمی و ملی تبدیل کردند. وی اضافه کرد: روایت‌گری و نقاشی به پرده‌خوانی تبدیل شد و سپس پرده‌خوانی عاشورایی حاصل شد و به ترویج فرهنگ عاشورایی منجر و در حقیقت عوامانه شد. لازم به ذکر است، فرهنگ عاشورایی و شعر تأثیرگذاری دوسویه داشته به گونه‌ای که شعر به فرهنگ عاشورایی کمک کرده و فرهنگ عاشورایی به شعر. فرهنگ عاشورایی به نحوی در دستگاه موسیقایی ایران مؤثر بوده که می‌توان گفت اگر فرهنگ عاشورایی نبود شاید دستگاه موسیقی ایران نابود می‌شد و فرهنگ عاشورایی مانند مجرایی بود برای حفظ جریان آواز و موسیقی ما.

در ادامه جلسه، محمدرضا آزاد عنوان کرد: در تعامل رفت و برگشتی فرهنگ عاشورایی با هنر و ارتقاء‌بخشی آن در ایران شاهد گونه‌های متفاوت هنری بوده‌ایم که تحت تأثیر فرمی با محتوای فرهنگ عاشورا قرار گرفته‌ و امروزه به نوعی هویت مستقلی به هنر ایران داده است.

وی به تأثیر فرهنگ عاشورایی بر جریان تئاتر جدید (مدرن) ایران و تغییر و تحولات آن اشاره کرد و گفت: جدای از نمایش‌های سنتی که تحت تأثیر فرهنگ عاشورایی شکل گرفته مانند تعزیه، پرده‌خوانی، نقالی و... در جریان تئاترهای مدرن هم شاهد بروز مستقیم و غیرمستقیم در راستا و در جهت دیگر فرهنگ عاشورایی هستیم.

محمدرضا آزاد در پایان سخنان خود عنوان کرد: مبنای هنر عاشورا همین تکرار است و واقعه عاشورا به وسیله صورت‌های مختلف هنری تکرار می‌شود و تمام این امور زمینه‌ای برای انتقال فرهنگ عاشورایی است. همچنین، ظرفیت انطباق فرهنگ ایرانی و فرهنگ عاشورایی؛ انفجار اطلاعاتی را برای تمامی هنرمندان دارد. همواره فرهنگ عاشورایی در خدمت ما بوده و به خلق آثار هنری تعالی می‌بخشد که ما می‌توانیم از این ظرفیت بهره‌مند شویم.

در انتهای جلسه نیز، به تمامی سؤالات علاقه‌مندان در این حوزه پاسخ داده شد.