روابط عمومی دانشگاه سوره، به مناسبت فرا رسیدن سالروز تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی و روز تبلیغ و اطلاع رسانی دینی، گفت و گویی با دکتر محمدحسین ساعی رییس دانشگاه سوره انجام داده که می توانید در ذیل بخوانید:

تبلیغات در همه جوامع بشری همیشه مهم بوده و هر چه قدر هم در تاریخ به عقب باز می گردیم، می بینیم هر جایی که حکومتی، کوچک یا بزرگ، در جامعه بشری تشکیل شده، یک نهاد تبلیغاتی نیز به همراه دارد. 

مثلأ در خیلی از کتاب ها، شعر و موسیقی و سرود را از فعالیت های تبلیغاتی اولیه جوامع انسانی می دانند برای این که رهبران گروه ها بتوانند جمعی را به صورت «هم آهنگ» حرکت بدهند. برخی براساس برخی شواهد، اعتقاد دارند که انسان ها در چند هزار سال قبل، وقتی می خواستند کار مشترکی انجام دهند، یک شعر یا سرود مشترک می خواندند تا بهتر و بیشتر بتوانند کار مشترک خود را انجام دهند.

بعدها انسان ها متوجه شدند که تبلیغات لازمه هر زندگی جمعی است که لازم است در آن جمع وسیعی از آحاد مردم، هم آوا و هماهنگ باشند. هر چه به سمت جامعه مدرن سده های اخیر رسیدیم و جامعه بشری پیچیده تر و تخصصی تر شد، مفهوم تبلیغات و ارتباطات نیز پیچیده تر و البته حیاتی تر شد. یعنی جامعه ای مثل ایران که ۸٠ میلیون جمعیت دارد، اگر هر کدام از این مردم بر اساس تشخیص خودش کاری را بدون اعتنا و توجه به بقیه و بدون توجه به تاریخ و فرهنگ این جمعیت انجام دهد، قطعأ حالت هرج و مرج و آشفته ای به وجود می آورد و جهت گیری نمودارهای حرکتی و توان خرج شده افراد، به گونه ای خواهد بود که همدیگر را خنثی کنند؛ و این یعنی حتی بعد از نسل ها، تلاش ها به نتیجه مثمری نخواهد رسید. حال آن که باید مکانیزمی وجود داشته باشد که بتواند هماهنگی و همبستگی در بین مردم یک حوزه جمعیتی ذیل یک حاکمیت ایجاد کرده و این هماهنگی را در طول نسل ها ادامه دهد تا بتوان بیشترین بهره وری را از معدن تلاش های سخت و طولانی، استحصال کرد.

 مجموعه این اقدامات و تجربه های تاریخی بشر، شد همان چیزی که امروزه به اسم تبلیغات، روابط عمومی و دیپلماسی عمومی و مانند آن ها می شناسیم. 

درخصوص صحبت بزرگان دینی این کشور، هرچقدر هم به عقب بازگردیم، مثلأ از دوران مشروطه تا انقلاب اسلامی، همه این بزرگان دینی، توصیه داشتند که تبلیغات اسلامی برای پیروزی همه مجاهده ها، نهضت ها، قیام ها و انقلاب های مردم ایران، یک نیاز اساسی و غیرقابل چشم پوشی است و باید آن را تقویت کرد. اما متأسفانه در همه این بیش از ۱۲۰ سال گذشته به دلیل مجموعه اقتضائات سیاسی و اقتصادی و امنیتی و مانند آن، در عمل، خیلی اوقات، در وسع ضعیفی به مقوله تبلیغات پرداخته می شد.

شما تصور کنید که در سال ۱۳۶٠ یعنی دقیقأ زمانی که کشور در یکی از بدترین و بحرانی ترین شرایط سیاسی، اقتصادی و امنیتی یک سده اخیر و حتی در معرض آماج یک تهدید مستقیم امنیتی و نظامی سخت قرار گرفته بود، حضرت امام خمینی(ره) فرمان تشکیل سازمان تبلیغات اسلامی را صادر نمود؛ که همین جایگاه و اولویت تبلیغات را در ذهن بنیانگذار انقلاب اسلامی نشان می دهد.

بعدها حضرت آقا نکات و صحبت هایی راجع به تبلیغات و فعالیت های رسانه ای و فرهنگی داشتند که نشان می دهد مسأله تبلیغات و انواع هم خانواده آن، در مجموع، از دید ایشان تا چه اندازه دارای اولویت است.

تبلیغات در شرایط سیاسی، اقتصادی، امنیتی، فرهنگی، سیاست داخلی و خارجی، اخلاقی و ... از مسیرهای اصلی تنفسی کشور و یکی از راه های روشن نجات جامعه فعلی ما با همه مشکلاتش محسوب می شود؛ اگر این گونه به ماجرا نگاه کنیم، دیگر بودجه نهادهای تبلیغات اسلامی کشور، هزینه تلقی نشده بلکه یک سرمایه گذاری مهم، پر سود و بدون جایگزین محسوب خواهد شد.

کما این که جامعه مدرن امروزی هم به گونه ای است که نمی شود بدون تبلیغات به حیات خود ادامه دهد. 

حال در حوزه تبلیغات، انواع مختلفی وجود دارد: تبلیغات تجاری، سیاسی و دینی که از مهم ترین اقسام این تقسیم بندی هستند.

 در مورد تبلیغات دینی، در جامعه ای با تاریخ و هویت ایران اسلامی، باید  مابین حاکمیت و مردم مشارکت هم افزایی وجود داشته باشد. بخشی از کارها مثل زیرسازی و ایجاد بستر برای حرکت مردمی توسط دولت ها ایجاد شود و مردم نیز از این بستر استفاده کنند که بتوانند مباحث تبلیغ فرهنگ دینی و فعالیت های اجتماعی منبعث از نگاه دینی را گسترش دهند. 

برای مثال سال گذشته حضرت آقا بحثی را مطرح نمودند که اگر در فضای مجازی دیدید آشفتگی وجود دارد و محتواهای ناصحیح منتشر می شود، جوانان احساس وظیفه کنند و در مقابل آن ها محتواهای صحیح منتشر نمایند؛ برای تحقق چنین نهضتی هم مشارکت دولتی و حاکمیتی لازم است و هم مشارکت مردم؛ و هدایت و مدیریت چنین فعالیت های مردمی در جامعه پیچیده امروز، نیازمند نهادها و افراد حرفه ای است تا توان بالقوه مردمی را به حالت بالفعل درآورند.

همان گونه که پیش از این اشاره شد، جامعه باید اشخاص و نهادهای حرفه ای برای این کار تربیت و تأسیس کند. یعنی هر جامعه برای بقا و پیشرفت خود به افراد و نهادهایی نیاز دارد که به صورت حرفه ای، برای کار تبلیغات آموزش دیده اند؛ و البته قاعدتاً می بایستی اخلاق مداری از خصلت های آنان باشد، چرا که هر چه قدر فضای تبلیغات از اخلاق مداری فاصله بگیرد، ضربات سهمگینی به حیات جامعه بشری وارد می آورد.

از مجموعه ادبیات نظری که در این حوزه در جوامعی مانند جامعه آمریکا، جمع آوری و تدوین شده، دانش ارتباطات به وجود آمد. و حال اشکالی که در دانش ارتباطات امروز وجود دارد، این است که تاحدی تجلی فرهنگ و فضای بومی ایرانی و اسلامی آن ضعیف است و بایستی بومی تر شود و پس از آن توسط افرادی که در این حوزه، کار حرفه ای می کنند، یک ارتباط جدی تر و تعاملی تر با مسائل جامعه برقرار شود.

البته پیش زمینه استقرار چنین فرآیندی، حمایت همه جانبه و هوشمندانه هر حاکمیتی از نهادهای تبلیغاتی خود است و تا این اتفاق محقق نشود هیچ حرکت پیشروانه ای در دنیای پیچیده امروز شکل نخواهد گرفت.

سازمان تبلیغات اسلامی سازمان بسیار مهمی است که متأسفانه در عمل توسط حاکمیت و جامعه در سال های اخیر، کمتر به آن توجه شده است. مدتی پیش جایی خواندم که در ترکیه یعنی کشوری که ادعای حکومت لائیک و اعتقاد به جدایی دین از سیاست دارد، در هر سال با بودجه ۲/۵ میلیارد دلاری از وزارت دیانت ترکیه حمایت می شود که اگر با نگاه تطبیقی حساب کنیم، نزدیک به حدود ۵٠ برابر بودجه ای است که در جمهوری اسلامی ایران، هزینه نهادهای دینی و تبلیغات دینی ما می شود؛ اکنون وضع به گونه ای است باید حسرت رسیدن به استانداردهای کشور ترکیه در تبلیغات دینی را داشته باشیم.

 متأسفانه در جامعه ما اهمیت تبلیغات اسلامی در بعضی از نخبگان حاکمیتی و غیرحاکمیتی و نیز مردم درک نمی شود؛ اگرچه اتفاقات این روزها شاید اهمیت نگاه دینی را در حل گره های اقتصادی و سیاسی و حتی امنیتی کشور به خوبی نشان داده است؛ مثلا همبستگی مردم در بحران کرونا به دلیل فرهنگ دینی ناشی از تبلیغات دینی جامعه ما بود که باعث شد بسیاری از هزینه هایی که کشورهای دیگر صرف کردند، در ایران هزینه نکردیم؛ دیدیم که بسیاری داوطلب بودند که فعالیت کنند اما هیچ هزینه ای دریافت نکردند. و اگر این فرهنگ بومی ناشی از تبلیغات اسلامی در کشور ما نبود، شاید ده ها برابر باید برای مقابله با کرونا هزینه می کردیم و چه بسا مثل الآن هم موفق نمی شدیم.