به مناسبت هفته پژوهش میزگردی تحت عنوان « جایگاه آداب معنوی در آموزش هنر»، روز چهارشنبه مورخ 21/9/97، به همت معاونت پژوهشی در دانشکده هنر سوره برگزار شد. این جلسه با مدیریت آقای دکتر هوشیار (عضو هیئت علمی دانشکده هنر سوره) و حضور آقایان دکتر اسماعیل بنی اردلان (رییس دانشکده علوم نظری و مطالعات عالی هنر)، دکتر کاوه خورابه (عضو گروه موسیقی فرهنگستان هنر) و دکتر هادی ربیعی (مدیر کل پژوهش های بنیادین فرهنگستان هنر) در سالن اجتماعات دانشگاه سوره برگزار شد.

دکتر بنی اردلان اولین سخنران این جلسه بودند. ایشان ضمن تشکر از دانشگاه سوره برای دعوت خود و همچنین حضور استادان و دانشجویان در جلسه، اینگونه سخنان خود را آغاز کردند: ما باید به تامل در مواجه با کلمات و نکاتی که می شنویم عادت کنیم. در ادامه برای فهم بهتر، سخنان خود را با مثال، که زیبایی طبیعت بود ادامه دادند. دکتر بنی اردلان گفتند همه ما از طبیعت لذت می بریم. اما اگر این سوال ذکر شود که چرا ما از طبیعت لذت می بریم و یا چرا طبیعت زیبا است؟ نمی توانیم به این سوالات پاسخی جدی بدهیم. همچنین در ادامه ذکر کردند که طبیعت در مرحله اول با حواس ما برخورد می کند یعنی تمام حواس ما را اعم از بینایی، شنوایی، لامسه، و.. را به کار می گیردو این یعنی طبیعت دارای کارکرد و ساختاری درست است. در واقع ما نیز برای ارتباط درست و انتقال مناسب سخنان خود به دیگران نیازمند شناخت دقیق حواس و قوای خود هستیم و آداب معنوی از همینجا آغاز می شود که ما معرفت پیدا می کنیم و قوای خود را می شناسیم. ایشان در ادامه متذکر شدند که یونانیان راز زیبایی طبیعت را در پیروی ساختار آن از ریاضیات می دانند؛ اما ایرانیان چیزی فراتر از ریاضیات در طبیعت می بینند که انسان را متاثر می کند. در واقع آن ها به دنبال روح معنوی طبیعت هستند. ایشان در پایان سخنان خود اشاره ای به معماری دنیای معاصر کردند که سعی در به کارگیری تمام حواس انسان، نه فقط بینایی، دارند. همچنین اذعان داشتند که هنر بهترین راه برای نزدیک شدن به کشف حقیقت است.

سخنران بعدی برنامه آقای دکتر هادی ربیعی بودند. ایشان سخنان خود را با پرسش «آموزش هنر چیست؟» آغاز کردند و عنوان کردند که می خواهند به این سوال از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی پاسخ بدهند. از دیگر پرسش هایی که ایشان ضمن سخنان خود از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی عنوان کردند این بود که، ما برای چه چیزی یاد می گیریم؟

دکتر ربیعی اینگونه بحث را آغاز کردند که امروزه در آموزش بویژه آموزش هنر، استادان به تمرین تاکید دارند که خواجه نصیرالدین طوسی از این تمرین با عنوان ریاضت یاد کرده است. او معتقد است که قوای نفسانی ما باید تربیت شود و کسی که به دنبال این تربیت می رود، آداب معنوی درباره او معنا پیدا می کند. دکتر ربیعی انواع ریاضت را از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی اینگونه ذکر کردند: آموزش عقلی، ریاضت سمعی (گوش دادن) و ریاضت عارفانه که دقیق ترین نوع ریاضت است و هدف ان رسیدن به حق و حقیقت است. هدف از این ریاضت ها رسیدن به کمال نهایی است؛ برای رسیدن به این کمال باید این سه اصل را سرلوحه کار خود قرار دهیم: 1- اصول کمال و استعداد. 2-رفع موانع درونی. 3-رفع موانع بیرونی. در ادامه ایشان راه کارهایی که خواجه نصیرالدین طوسی برای رسیدن به این سه امر عنوان کرده، ذکر کرد که به اختصار از این قرارند: عبادت همراه با فکر، زهد عارفانه و کلام واعض (کلام دلنشین). دکتر ربیعی در پایان سخنان خود گفتند: از دیدگاه حکیمان اسلامی به ویژه خواجه نصیرالدین طوسی، هنر وسیله ای قلمداد می شود برای تربیت معنوی انسان، برای درک زیبایی حقیقی. و هر انسان که بخواهد کمال معنوی را درک کند، ناگزیر باید به هنر بپردازد.

آخرین سخنران این جلسه دکتر کاوه خورابه بودند. ایشان اذعان داشتند که می خواهند با نگاهی تاریخی به شکافتن مسئله مورد نظر بپردازند و با طرح این سوال ها سخنان خود را آغاز نمودند. اول اینکه وقتی می گوییم آداب معنوی هنر از چه چیز سخن می گوییم؟ و دوم اینکه امور کلی، شامل مجموعه کردارها و بایدها ونبایدها است که در همه هنرها جاری و ساری است یا هرکدام از حوزه های هنر بایسته ها و نبایسته های خود را دارد؟

ایشان عنوان کردند که پاسخ سوال دوم هم می تواند بله باشد هم خیر؛ اما برای شکافتن آن باید از لفظ به سمت معنا حرکت کرد. یعنی منظور از آداب چیست؟ منظور از معنوی چیست؟ و در نهایت آداب معنوی چیست؟

دکتر خورابه در ادامه راجع به ریشه تاریخی واژه آداب و تغییر معنای آن در طول تاریخ سخن گفتند. این واژه در دوره جاهلیت عرب به معنای طعام دادن، در دوره ای دیگر به معنای مجموعه ای از پرورش ها و اصلاحات اخلاقی، و در مرحله آخر مفهومی که امروزه بیشتر با آن سرو کار داریم به معنای آموزش است. مفهوم دیگری که ایشان در ادامه از آن سخن گفتند، مفهوم معنوی است. معنوی از چیزی به نام معنا ساخته می شود و «وی» که با آن می آید یک نسبتی به آن می دهد. در باب سخن از معنا ما آن را در مقابل چند چیز می بینیم: آن را در ارتباط با یک امر درونی می دانیم و آن را یک امر روحانی می پنداریم. دکتر خورابه عنوان کردند که با مشخص شدن اینکه در رابطه با چه چیز سخن می گوییم، وقتی می گوییم آداب معنوی، آن را در برابر یک سری اداب فیزیکالی در نظر می گیریم که در امر آموزش مورد استفاده قرار می گیرد. ایشان در ادامه به این موضوع اشاره کردند که باز هم نمی توان پاسخ دقیقی (به صورت واضح مثبت یا منفی) به این سوال داد که آیا بایدها و نبایدها ی هر حوزه از هنر مختص به همان حوزه است یا قابل تعمیم به دیگر حوزه ها نیز هست؟ البته ایشان متذکر شدند که به طور کلی هر حوزه از هنر دارای آدابی است که در حوزه آموزش بین شاگرد و استاد واقع می شود. دکتر خورابه سخنان خود را با قرائت بخشی کوچک از قابوسنامه به پایان رساندند.

در انتهای برنامه دکتر هوشیار ضمن تشکر از تشریف فرمایی مهمانان جلسه و همچنین دانشجویان و استادان حاضر در جلسه به این نکته اشاره کردند که این جلسه مقدمه ای است بر همایشی با همین موضوع که سال آینده برگزار خواهد شد؛ جلسه با پرسش حضار و پاسخ استادان مدعو، پایان یافت.