به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره، اختتامیه که با حضور دبیر علمی، اعضای اجرایی، هیأت علمی محترم همایش و برگزیدگان بخش مقاله نویسی و سخنرانان همراه بود، به صورت مجازی نیز در سامانه سیباد دانشگاه سوره پخش شد . همایش آینده پژوهی از اسفند سال ۱۳۹۹ کار خود را آغاز کرده بود و حمایت‌های وزارت علوم و تحقیقات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پژوهشکده فرهنگستان هنر، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، قطب علمی فناوری معماری، انجمن سواد رسانه‌ای، دانشگاه علم و فرهنگ، انجمن علمی هنرهای تجسمی ایران، دانشگاه هنر، موسسه مطالعات فرهنگی وزارت علوم و... دارا بود.
استفاده از دستاوردهای پژوهشی بدون برنامه است
دکتر محمدحسین ساعی رییس شورای سیاستگذاری همایش و رییس دانشگاه سوره، در حاشیه مراسم با اشاره به برگزاری این همایش در هفته پژوهش گفت: تحولات دنیا آنچنان عجیب است که مفاهیم انسانی را در همه حوزه‌ها تغییر داده و دانشگاه نیز از این تغییر بی‌بهره نمانده است. دانشگاه بستری برای تربیت نیرو در حوزه حرفه‌ای‌گری است و باید دانشجویان متناسب با آینده آموزش ببینند. آینده‌پژوهی به عنوان اصلی‌ترین بحث در خصوص وضعیت دانشگاهها در دوره جدید، ایده دانشگاهها در دو سده اخیر را شکافته و دچار تحول کرده است.
این استاد دانشگاه در خصوص نسبت دانشگاه و جامعه بیان کرد: یک مسئله‌ای که درباره خروجی پژوهش‌ها مطرح است و به فرهنگ علمی، دانشگاهی و حوزه حرفه‌ای ما برگردد، درباره نسبت بین صنعت و دانشگاه یا جامعه و دانشگاه است. هنوز وضعیت این‌ها خیلی خوب تعریف نشده است. البته اینگونه هم نیست که بگوئیم هیچ استفاده‌ای از دستاوردهای پژوهشی نمی‌شود. بالاخره این تغییرات و پیشرفت‌هایی که درحوزه عمل اتفاق افتاده ناشی از بسیاری از همین پژوهش‌های نظری دانشگاه است. در حال حاضر بخشی از این اتفاقات، بدون برنامه است یعنی لاجرم رخ می‌دهد.
دکتر ساعی با اشاره به فرآیند بهره‌برداری از نتیجه پژوهش گفت: به هرحال اگر یک پژوهش خوبی در داخل دانشگاه انجام شود، یک پژوهشگری دارد یک استادی دارد. نهایتا از نتیجه آن تحقیق به صورت غیرمستقیم و غیر برنامه‌ریزی شده داخل بازار کار استفاده خواهد شد. باید فرآیندهایی را ترتیب دهیم که این موضوع را برنامه‌ریزی کنند.
رییس شورای سیاستگذاری همایش ملی آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار با تشریح به برنامه‌های وزارت علوم در خصوص چهارچوب دادن به پژوهش‌های دانشگاهی، بیان داشت: البته وزارت علوم در چند سال اخیر آئین‌نامه‌هایی ابلاغ کرده از جمله «آئین‌نامه پایان‌نامه‌های تقاضا محور» که به نظر شروع خوبی است. در حال حاضر پرونده ارتقاء استادان در وزارت علوم و نیز شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال بررسی است. امتیاز بیشتر به استادهایی داده می‌شود که بتوانند حل مساله داشته باشند. این یک نقطه شروع است و امیدوارم این ساختارها و پیشنهادها که وجود دارد تا سه، چهار سال آینده درکشور جابیفتد تا عمده پژوهش‌هایی که دردانشگاه‌ها صورت می‌گیرد در صحنه عمل هم استفاده شود.
مدیریت استفاده از پژوهش‌ها و تبدیل آن به مشکل‌گشایی را نداریم
دکتر یوسف خجیر عضو شورای سیاستگذاری همایش و معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه سوره با اشاره به بسترها و منابع بالقوه و بالفعل کشور در زمینه پژوهش، گفت: ما منابع بالقوه بسیار زیادی در حوزه نظام آموزش عالی در بستر پژوهش داریم، چه به صورت پژوهش‌های تیمی و گروهی در بدنه هیئت علمی، چه پژوهش‌های دانشجویی که درغالب رساله و پایان نامه انجام می‌شود. این‌ها بسترهای بالقوه ای هستند که وجود دارند.
دکتر خجیر با بیان اهمیت رویکرد مدیران به مسئله پژوهش گفت: مدیری موفق است که این بسترهای بالقوه را به بالفعل تبدیل کند. شاید ضعف ما دراین حوزه‌ها به من مدیر برمی‌گردد که توان تبدیل این منابع بالقوه را به بالفعل ندارم. باید نظام مغزافزاری مدیرانمان را اصلاح کنیم. هم دانشجوها پتانسیل لازم را دارند و هم نظام آموزشی عالی این بستر را فراهم کرده، اما نکته ظریف داستان همان نقطه مغزافزاری است. یعنی نوع مدیریت استفاده از این منابع و تبدیل آن به فراورده‌ای که به درد جامعه بخورد، وجود ندارد.
این استاد دانشگاه با تشریح حلقه مفقوده بین بازار، صنعت و دانشگاه بیان داشت: دانشگاهها نتوانستند خودشان را به بازار و صنعت بقبولانند، بازار و صنعت هم به دانشگاه احساس نیاز نمی‌کنند. عرضه و تقاضا که اساس نظام بازار است، این نظام در مسائل علمی و پژوهشی درکشور ما به درستی وجود ندارد. احساس نیاز برای ارائه خلاقانه محصولات کمتر دیده می‌شود. زمانی که خلاقیت نیاز داشته باشد به سراغ طرح‌های جدید، نوآوری‌ها، کارآفرینی و استارتاپ‌ها می‌روند. بنابراین داشتن رویکرد آینده‌پژوهی یک اصل مهم مدیریتی است.
باید فرهنگ پژوهش را به مسئولان آموزش داد
دکتر امیدعلی مسعودی عضو هیئت علمی همایش و رییس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره، در حاشیه مراسم با بیان اهمیت پژوهش در جلوگیری از تحمیل هزینه‌های مازاد، گفت: هیچ کاری بدون پژوهش به نتیجه نمی‌رسد اگر هم برسد بسیار دشوار و تماما آزمون و خطا می‌شود. این پژوهش‌ها هستند که به تولید نظریه و علم منتهی می‌شود. برای پژوهش باید پژوهشگر تربیت کنیم. پژوهشگر باید امکانات در اختیارش باشد و برای محقق شدن آن دولت باید وارد گود حمایت شود. متاسفانه دولت‌ها معمولا چندان کارایی ندارند. مشکل ما عدم حمایت از پژوهشگران و پژوهش است.
دکتر مسعودی با بیان ضررهای ناشی از کم اهمیتی به نتایج پژوهش اظهار داشت: پژوهش‌های بسیار خوبی در کشور انجام می‌شود اما مسئولان ما به آن توجه نمی‌کنند. یعنی حاضرند ضرر و زیان بدهند. در زلزله ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم، ۲۶ هزار نفر جان خود را از دست داند، ولی پیش از آن به یک تحقیق دانشگاهی که هفت سال قبل وقوع آن را گوشزد کرد بی توجهی شده بود. محور آن پژوهش مقاوم‌سازی بناهای شهر با توجه به گسل‌های منطقه بوده است و در ساخت مسجد جامع بم به آن پژوهش توجه شده بود. در آن زلزله فقط مسجد جامع این شهر جان سالم به دربرد و فقط یک کاشی از آن افتاده بود. همه می گفتند معجزه شده، بله معجزه این بود‌که یک مسلمان معتقد می‌فهمد که اسلام یعنی علم یعنی پژوهش، بنابراین باید فرهنگ پژوهش به مسئولان آموزش داده شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به پتانسیل پژوهش در کشور بیان داشت: ما پتانسیل های لازم پژوهشی و پژوهشگر را دردانشگاه‌ها داریم اما باید فرهنگ آن به به مسئولان آموزش داده شود. باید یاد بگیرند که هیچ تصمیمی را بدون پژوهش انجام ندهند. باید در هر زمینه‌ای قبل از تصمیم‌گیری، متناسب با آن پژوهش انجام شود. دولت همانطور که در ورزشی مانند فوتبال سرمایه‌گزاری می متناسب با آن کند روی مباحث پژوهشی هم سرمایه‌گزاری کند.
پژوهش‌ها باید نیاز محور باشند
دکتر مهران هوشیار دبیر هیئت علمی همایش و عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه سوره با اشاره به چالش‌های حوزه پژوهش گفت: مهمترین چالشی که می‌توان در حوزه پژوهش کشور به ویژه دانشگاه‌های غیردولتی مطرح کرد این است که متاسفانه به زیرساخت‌ها و مباحث پایه‌ای توجه نداریم. دانشگاهها بیشترین تاکیدشان از حوزه پژوهش این است که بتوانند دانشجو را به مقطع فراغت از تحصیل برسانند و مسئولان هم فقط می‌خواهند برنامه‌ریزی اجرایی دوره تصدی خودشان را مدیریت کنند.
دبیر هیئت علمی همایش ملی آینده پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار با بیان اهمیت نیاز محوری در پژوهش گفت: درحالی که هر پژوهشی فارغ از اینکه آینده‌نگر باشد یا بخواهد به حال یا گذشته بپردازد و اتفاقاتی که درگذشته افتاده را رصد کند، نیازمند توجه به مساله‌یابی است. باید پژوهش‌هایمان تقاضا محور یا اصطلاحا نیاز محور باشند.متاسفانه ما حتی درحوزه پذیرش دانشجو هم به نکته نیاز محوری توجه نمی‌کنیم چه رسد به پژوهش‌هایی که منجر به خروج از دانشگاه می‌شود.
دکتر هوشیار در خصوص ضرورت ترسیم نقشه راه پژوهشی در کشور اظهار داشت: این رویکردی است که بایستی توسط نهادهای بالادستی برای توجه به مسائل و نیازهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی و برون مرزی، به دانشگاهها انتقال داده شود. دانشگاهها مجبور شوند و بتواند در این حوزه ها کار کنند و دستاوردهای علمی خود را به مسئولان منتقل کنند و آن‌ها موظف باشند از این دستاوردها برای ترسیم نقشه راه مسیر آتی کشور بهره برداری کنند.
در رشته هنر ما هنوز از نظر زیرساخت پژوهش دارای مشکل هستیم
دکتر سمیه رمضان‌ماهی از برگزیدگان نخستین همایش آینده پژوهشی آموزش عالی و توسعه پایدار در حاشیه این مراسم در تشریح اثر خود گفت: مقاله من درمورد چالش‌های آموزش مجازی در دانشگاهها، خصوصا در رشته گرافیک، با رویکرد آینده‌پژوهی در ارائه راهکار است.
وی با اشاره به چالش‌های امر پژوهش در کشور گفت: متاسفانه به واسطه شرایط کرونا چالش‌های برسرراه پژوهشگران و حوزه پژوهش، تشدید شده است. زیرا هنوز زیرساخت‌های استفاده کامل از منابع الکترونیکی در همه موارد وجود ندارد. یعنی ما اسناد و مدارک بسیاری در حوزه کتاب و غیره داریم که هنوز به نسخه الکترونیکی تبدیل نشده‌اند. به نظرم اولین رکن پژوهش دسترسی به منابع هست و کتابخانه‌های ما از این نظر مساله دارند. من به عنوان یک پژوهشگردر پنج سال اخیر بسیار ملموس آن را حس می‌کنم، تحریم‌ها هست. متاسفانه به واسطه تحریم‌ها به بسیاری از سایت‌ها و مقالات دسترسی نداریم.
دکتر رمضان‌ماهی در ادامه با بیان مشکلات در این خصوص گفت: پروسه تائیدیه برای اینکه یک مقاله علمی پژوهشی را چاپ کنید گاهی بیش از یکسال طول می‌کشد یعنی یکسال درنوبت چاپ مقاله هستید. درموضوعاتی مانند عنوان این همایش که زمان دارند یعنی مقاله من امروز قابل استفاده است چون درباره کرونا و آموزش مجازی صحبت می‌کند. ممکن است تا یکسال یا دوسال آینده کرونا تمام شود و از ضرورت پرداختن به آموزش مجازی خارج شویم. درنتیجه کاربرد این مقاله از دست می‌رود یعنی دستاوردی است که دیگر به درد نخواهد خورد.
این پژوهشگر با اشاره به اهمیت شرکت در این رویدادعلمی اظهار داشت: از دلایل اینکه مقاله‌ام را دراین همایش شرکت دادم برایم مهم بود که دیده شود یعنی به مرحله کاربرد برسد. نکته بعد درمورد تعریف علمی پژوهشی است. در رشته‌های دیگر روش تحقیق تعریف شده است اما در رشته هنر ما هنوز از نظر زیرساخت دارای مساله هستیم. مثلا ارائه یک صحبت نو واقعا چقدر به ارجاع‌دهی نیاز دارد؟ اغلب مقالات علمی پژوهشی به این شکل است که باید ارجاع‌دهی‌های متعدد داشته باشید.
وی افزود: به نظرم به مرحله‌ای از علم رسیده باشیم که واقعا نیاز نباشد برای یک مقاله آنقدر به گذشته ارجاع بدهیم. اصلا شاید قرار است این مقاله خودش منبع و رفرنس شود. در حالی که بسیاری از کتاب های خارجی را ببینید، گاهی از بیانیه‌ها و سخنرانی‌ها تشکیل شده، ما از این نظر یک مقدار بسته هستیم. دردانشگاه در زمینه ارتقا به شما می‌گویند باید این تعداد مقاله، این تعداد کتاب داشته باشید تا به شما پایه تعلق بگیرد.
این مدرس دانشگاه با بیان مسائل پیرامون ارتقا استادان اظهار داشت: این تبدیل وضعیت یک دغدغه شده است. امروز بسیاری از استادان برجسته و وزین هنوز استادیار باقی مانده‌اند به رغم اینکه این‌ها تولید محتوای عظیمی داشته‌اند ولی بسیاری از افرادی که جوان‌تر هستند توانستند دانشیاری و حتی استاد تمامی بگیرند. خب این نشان می دهد یک جای سیاستگذاری هایمان اشتباه است. یعنی آن استادی که سنش بالا رفته و حوصله این بازی را ندارد جا مانده، اما کسی که این بازی را بلد بوده برسکوی استاد تمامی نشسته است. خب این نکات نیازمند بازنگری هستند.
نتایج پژوهش در ساختار سنتی دانشگاهها خاک می‌خورند
دکتر ساغر کریمی از برگزیدگان نخستین همایش آینده پژوهشی آموزش عالی و توسعه پایدار در حاشیه این مراسم در تشریح مقاله خود گفت: عنوان مقاله من، آینده‌پژوهی در آموزش عالی صنایع دستی با تاکید بر ایده توسعه پایدار است. به طور کلی از مشکلات و چالش‌هایی که برسر محققان قرار دارد، عدم بودجه‌ای مشخص برای عملیاتی کردن طرح‌های پژوهشی است. بسیاری از تزها و مقالات هستند که آماده اجرا شدن هستند اما بودجه نیست که حمایت کند.
دکتر کریمی با اشاره به مصائب تایید مقاله اظهار داشت: من دوسال و نیم پشت در تایید مقاله ایستادم. حالا اینکه ما چقدر از لحاظ آموزش پژوهش، یادگیری روش‌های پژوهش در دانشگاه‌هایمان دچار نقص و ضعف هستیم و در مسئله پژوهش ساختار درست آموزشی نداریم، امری مجزا است. فرایند قبولی و پیشرفت مقاله دچار یک بیماری بدخیم است. حالا همه این سختی‌ها را طی کردیم و می‌خواهیم از آن استفاده کنیم. درخواست می‌دهیم که «من اولین کسی هستم که دراین موضوع کار کردم، یک راهی را باز کنید تا طرح من اجرا شود»، پاسخ دریافت می‌کنیم که «شما روحیه پژوهشگری دارید، اما ما الان پول پژوهش نداریم». از آن طرف دانشگاه ما سنتی است و پایان‌نامه در کتابخانه می‌ماند و فقط اجازه دارد همان جا ورق بخورد و مسئول کتابخانه کنار شما می‌ایستد و مراقب است.
وی ادامه داد: البته او فرض می‌کند ممکن است من مطالب را کپی کنم. این اشکال از آن جا می‌آید که بعضا استادان راهنما وقت نمی‌کنند پایان‌نامه فردی که رفته کپی کرده را با دقت بخواند تا متوجه شود. درنتیجه چون نمی‌توانیم کنترل کنیم، پایان‌نامه در کتابخانه می‌ماند و خاک می‌خورد. یکی از دلایل اصلی خاک خوردن پایان‌نامه‌ها اصلا خود ساختار آموزشی پژوهشی در دانشگاه است.
برگزیده نخستین همایش آینده پژوهشی آموزش عالی و توسعه پایدار افزود: بحث مهم دیگر این است که ما کاربردی کردن دانش را بلد نیستیم. ما هنوز تفکر بین‌رشته‌ای نداریم، در این رابطه خوب حرف می‌زنیم، اما وقتی نوبت اجرا می‌شود، می‌گویند این به ما مربوط نیست.
دولت‌ها از پژوهش‌ها برای حل مشکلات استفاده کنند
مرجان مهدوی برگزیده نخستین همایش آینده‌پژوهشی آموزش عالی و توسعه پایدار با تشریح مراحل نگارش مقاله خود گفت: من با دو نویسنده دیگر این مقاله را کار کردم، آقای دکتر اسماعیلی و مهیا عبدالمحمدی. عنوان مقاله ما، بررسی شاخص های موثر برآموزش نوین معماری در دانشگاه نسل سوم است. از دغدغه‌های محققان این است که خلاء‌ها را پیدا می‌کنیم و راهکار ارائه می‌دهیم، اما اغلب همانطور مسکوت می‌ماند.
وی افزود: مسئولان اگر بیایند از همین مقاله و پژوهش‌ها کمک بگیرند می‌توانند مشکلات را شناسایی واز راه حل‌های موجود استفاده کنند. از مسائل مانع در مسئله پژوهش، مشکل دسترسی به بعضی از سایت‌های دانشگاهی جهانی است که سد راه پژوهشگران در ایران است.
پژوهشگر در دانشگاه‌های غیردولتی نیازمند حمایت است
دکتر فرزاد معافی غفاری برگزیده نخستین همایش آینده پژوهشی آموزش عالی و توسعه پایدار با اشاره به اثر خود گفت: مقاله من درخصوص رابطه آموزش تئاتر در دانشگاهها و تئاتر حرفه‌ای کشور است. باید درنظر بگیریم که کار پژوهشگر زمان‌بر است. باید به پژوهشگر امکانات بدهند تا بتواند در شاخه تخصصی خود مسیر پژوهش را ادامه بدهد.
این مدرس دانشگاهی با اشاره حمایت‌های مورد نیاز در کار پژوهش گفت: انجام پژوهش این نیست که من فقط یک مقاله بنویسم و بعد این مقاله را جایی ارائه بدهیم حالا یا پذیرفته می‌شود یا نمی‌شود. پژوهشگر باید فرصت کافی داشته باشد و به خروجی کارهای پژوهشی توجه شود حتی از نظر چاپ و سفرمطالعاتی. این نوع حمایت‌ها باید صورت بگیرد تا فضای پژوهش دردانشگاه‌ها خصوصا غیر دولتی‌ها بتواند عمق پیدا کند. و از حالت موردی و مقطعی کار کردن بیرون آمده واز به فراموشی سپرده شدن کارهای پژوهشی جلوگیری گردد.
/ مصاحبه و تنظیم: دریا وفایی، دانشجوی ارشد روزنامه‌نگاری دانشگاه سوره
نظر خود را بنویسید