به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره_ وبینار تخصصی با عنوان «امکانیت ژانر در فیلم کوتاه» به کوشش دانشکده هنر دانشگاه سوره و معاونت پژوهشی دانشگاه و با همکاری انجمن سینمای جوانان ایران؛ با ارائه و سخنرانی استاد منصور براهیمی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه و دکتر مجید شیخ‌انصاری، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر و با حضور دکتر رامتین شهبازی، به عنوان دبیر جلسه؛ روز دوشنبه مورخ 19 اردیبهشت‌ماه 1401 ساعت 16 الی 18 به صورت مجازی در سامانه آموزش مجازی دانشگاه سوره برگزار شد.

در ابتدای جلسه، رامتین شهبازی ضمن خوش‌آمد گویی به ارائه مقدمه‌ای در باب موضوع پرداخت و استادان مدعو را جهت سخنرانی معرفی کرد. سپس، منصور براهیمی در آغاز سخنان گفت: در حوزه تولید مشکلات زیادی در این زمینه داریم. غلبه‌ی نظریه مؤلف، مسئله‌ای است که در تاریخ سینمای پس از انقلاب وجود دارد. هنگامی‌که فیلمی ساخته می‌شود، گمان می‌کنند که حتماً باید مؤلفی در پشت داستان وجود داشته باشد. وی افزود: هنر در کشور ما همچون شبه‌جزیره‌ای عمل می‌کند و این شرایطی است که شاید بتوانیم به طرف ژانرهایی پیش برویم.

منصور براهیمی با بیان این‌که ادبیات انتقادی حول فیلم‌های بلند شکل گرفته است، گفت: از حیث ادبیات انتقادی ژانر در فیلم بلند به وجود می‌آید که در فیلم کوتاه بازتاب می‌شود. همچنین می‌توان گفت که سینمای فاقد ژانر سینمای بدون چهره است. در مورد فیلم کوتاه فضاهایی به وجود آمده که صنعت به آن صورت در آن دخیل نیست. آن چه مورد اهمیت است این است که ادبیات به نیازهای ژنریک پاسخ می‌دهد و پیوند با ادبیات و هنرهای تجسمی و فضای مجازی می‌تواند در ایجاد ژانرهای متنوع اثربخش باشد.

در ادامه، مجید شیخ‌انصاری خاطرنشان کرد: در حوزه فیلم کوتاه برداشت‌هایی وجود دارد که افرادی که اقدام به ساخت فیلم کوتاه می‌کنند چه قصد و هدفی دارند. عده‌ای مشغول تجربه‌ورزی و دنبال کردن حرفه برای فیلم‌سازی بلند هستند و گاهی به عنوان ابزار بیانی از آن استفاده می‌کنند. همچنین ژانر می‌تواند شفاف‌تر باشد. وی اضافه کرد: اگر فیلم کوتاه به عنوان یک رسانه مستقل مورد توجه قرار بگیرد، طرح مباحث از این دست به امر آموزش سینما کمک خواهد کرد. در قالب ادبیات نظری با مشخصات ژانر که رسانه فیلم کوتاه لابراتوار خلق و تمهیدات بیانی هستند که به‌زودی در فیلم داستانی مورد توجه قرار می‌گیرد.

براهیمی در این باره یادآور شد: در ژانر فیلم بلند محدودیت و کمبودهایی وجود دارد. باختین می‌گوید: «ژانرها سیر تکاملی ندارند، بلکه مثل حرکت اسب در شطرنج هستند.» همچنین موضوعی که به آن توجه می‌کنیم این است که چگونه می‌شود که سینما می‌تواند به تماشاگران انبوه دست پیدا کند. این تماشاگران اگر از لحاظ ژنریک و حافظه جمعی با سینما پیوند برقرار کنند، ماندگار خواهند بود و از طریق تبلیغات و با واسطه‌ی صنعت توزیع نیست. چراکه مخاطب به طور طبیعی شکل گرفته است. گفتنی‌ست، ما از اینکه ژانر باید قاعده‌مند باشد گذشته‌ایم و هنگامی‌که ژانری تماشاگر خاص خود را داشته باشد در اقتصاد خود نیز پیشرفت می‌کند.

سپس، مجید شیخ‌انصاری با اشاره به این نکته که سینما به عنوان ابزاری است که به شرایط نمایش بستگی دارد، گفت: این پرسش به وجود می‌آید که آیا در جغرافیای ایران می‌توان فیلم کوتاه را دسته‌بندی کرد. همچنین می‌توان گفت که بخش زیادی از آن نتیجه‌ی فقدان امکان رابطه با مخاطب دانسته می‌شود. هر مقدار که محدودیت ژانر کمتر شود و دامنه نظام توزیع وسیع‌تر و متنوع‌تر شود و ژانر را در درگاه‌های متنوع‌تر و در دسترس‌تری ببینیم و حتی برای مخاطب خاص تولید کنیم. این موضوع باعث می‌شود در این زمینه اقتصاد قوی‌تری به وجود بیاید و ادبیات نظری جدی‌تری شکل بگیرد.

وی ادامه داد: این امکان برای فیلم کوتاه وجود دارد که مفهوم را در فضای داستانی و حتی غیرداستانی توسعه دهد. گاهی متنوع شدن امکانات دسترسی و دیدن آثار دیگران مانند آثار کوتاه، گاهی اوقات باعث می‌شود آثاری که بر اساس آثار دیگر به وجود می‌آیند تماشاگرانشان به مراتب بیشتر از کار اصلی باشد. لازم به ذکر است، در حال حاضر دسترسی به آثار دیگران امکان‌پذیرتر شده، بنابراین زمان شکوفایی فیلم کوتاه به عنوان یک رسانه مستقل است و ادبیات نظری مربوط به خود را پیدا خواهد کرد. هنگامی‌که راجع به ژانر صحبت می‌کنیم خواسته یا ناخواسته به میراث مفهوم ژانر در سینمای داستانی و بلند توجه می‌کنیم. در نهایت، دور از انتظار نخواهد بود که پژوهش‌هایی به ما نشان دهد، گونه‌های قابل‌استفاده با شاخص‌هایی که قابل تشخیص هستند در آینده‌ای نزدیک در حوزه فیلم کوتاه شکل بگیرد که اختصاصاً مربوط به خودش است؛ یعنی آن ژانر مشخصاً در فیلم کوتاه بیشتر قابل بحث است.

براهیمی درباره چگونگی نمایش امکانیت ژانر در فیلم کوتاه در سینمای جهان گفت: پژوهشگران خارجی می‌گویند مشکلات و موانعی که برای پژوهش وجود دارد این است که فیلم‌های کوتاه در آرشیوهای خاصی نگهداری می‌شوند و به راحتی در دسترس نیستند و همچنین مانند فیلم‌های بلند، فهرست‌های آرشیوی مشخصی از آن‌ها وجود ندارد. گاهی شاید نمایه‌هایی به صورت فهرست شده وجود داشته باشد، اما این فهرست‌ها تحلیل انتقادی نشده است و طبقه‌بندی ژنریک در آن‌ها کمتر وجود دارد و صرفاً بر اساس طول مدت و جغرافیای محل تولید طبقه‌بندی شده‌اند.

وی اذعان کرد: حوزه‌ای که بیشتر مورد مطالعه بوده و می‌توانیم به آن توجه کنیم؛ نهضت و جنبش آوانگارد است. جنبش‌های موازاتی که وجود دارند، جنبش مدرنیسم از طرفی و فوتوریسم را از طرف دیگر یا تجربی که در تئاتر بیشتر مطرح است و در سینما نیز تحت عنوان اکسپریمنتال و تجربی از آن یاد می‌کنند. تا حدی می‌توان گفت پیوندهای جدی میان آن‌ها وجود دارد. این جنبش‌ها یک حرکت موازی داشتند و متوجه می‌شویم که در سال ۱۹۰۰ فوتوریست‌ها فیلم کوتاه دارند که شخصیتی در آن وجود نداشته و رئالیستی نیست.

براهیمی در پایان خاطرنشان کرد: اگر آرشیوها در ایران دسترس‌پذیر باشد، ممکن است ما را به ژانرهای جدیدی راهنمایی کند. همچنین، کمبود پژوهش‌ها در خصوص فیلم کوتاه حتی در سطح جهانی وجود دارد. تحولات اصلی در حوزه فیلم داستانی رخ داده و ژانرها نیز در فیلم داستانی به وجود آمده است.

در انتهای جلسه نیز، به تمامی سؤالات علاقه‌مندان در این حوزه پاسخ داده شد.