جلسه اول دومین دوره معماری خوانی حضوری پادکست رادیو نمانا با همکاری معاونت پژوهشی و دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه سوره به دبیری مهندس آناهیتا سماوات و سخنرانی دکتر مرتضی اسماعیلی در کتابخانه دانشکده معماری و شهرسازی سوره در تاریخ 5 مهرماه 1402 برگزار شد. در این نشست دکتر زکیه سادات طباطبایی، دکتر لیلا مقیمی و دکتر مهدیس کولیوند، حضور داشتند.
در نخستین جلسه از معماری خوانی دانشکده معماری وشهرسازی کتابِ خیال مجسم، تألیف یوهانی پالاسما، ترجمه دکتر علی‌اکبری خوانش و بررسی شد.
کتاب «خیال مجسم» از دیگر آثار این نویسنده است که حول محور فلسفه پدیدارشناسی، در دوره قبل نیز موردبررسی قرار گرفت. از همین رو به موارد مطرح‌شده در جلسات پیشین ازجمله فلسفه پدیدارشناسی، خاتمه ای بر اختلاف ادراک فضا میان دو گروه رئالیست و ایده‌آلیست دکارت پرداخته شد.
سماوات افزود: در این زمینه دکارت به این نتیجه می‌رسد که حس مکان مفهومی عقلی و واقعیتی عینی است و می توان به وجود تخلیل آن نیز تصوری قائل شد. معماری به‌مثابه پدیدار، بستر همین تجربه است و ساخت زمان و مکان را متجسم می‌سازد. گذشته ما در بستر مکانیت هر فضا متبلور است.
سماوات در این جلسه، با آغاز روایتگری از کتاب خیال مجسم، خیال در فرهنگ معاصر را تشریح کرد. وی بیان کرد: خیال ترکیبی عاطفی و عقلانی است که در لحظه ای از زمان ارائه می شود و آن بخشی از خیال افراد که اجازه می دهند همیشه پویا بماند و در چارچوب ها قرار نگیرد منجر به این می‌شود که تراوش‌های شاعرانه داشته باشند.
وی افزود: مفهوم تخیل خود معانی متفاوتی دارد. تخیل در دانش بر این فکر است که تخیل در خدمت فهمیدن است اما در هنر متفاوت است و فهمیدن در خدمت تخیل است. در دانش، تخیل در خدمت فاهمه است حالآنکه در هنر، فاهمه در خدمت تخیل است. در زبان روزمره، واژگان «خیال» و «تخیل» به‌طور عادی و بدون تأمل ژرف درباره معنا و اهمیت شان مورداستفاده قرار می گیرند. بااین‌وجود، خیال پردازی ذهنی، محملی تعیین کننده در ادراک، تفکر، زبان و حافظه است. تخیل نیز تنها ظرفیتی بیهوده برای خیالبافی نیست، بلکه می توان آن را به مثابه شالوده انسان بودنمان در نظر گرفت.
سماوات ادامه داد بدون تخیل، حسی از شفقت و مهربانی و یا حتی تصوری از آینده نخواهیم داشت؛ همچنین نمی توانیم قضاوت ها و انتخاب های اخلاقی داشته باشیم. درنتیجه باید گفت تصور چندوجهی ما از جهان، محصول تخیل ماست. فیشته فیلسوف تصدیق می کند: واقعیت تنها از طریق تخیل بارور می شود... کنش تخیل مبنایی برای امکان وجود آگاهی وزندگی‌مان می‌سازد.
دبیر جلسه سؤالاتی را که چالش های نویسنده کتاب بود از استادان مهمان پرسید:
آیا حوزه گسترده زندگی فانتزی و خیالبافانه جانشینی را برای عاطفه انسانی و تخیل واقعی، مجرد و مستقل به تصویر می کشند؟
آیا تخیل انسان در ترکیب با میل به قدرت و کنترل، علیه خود ما به‌مثابه گونه های بیولوژیکی چرخیده است؟
آیا ما قربانی تخیل خودمان شدهایم؟
دکتر مرتضی اسماعیلی در پاسخ به سؤالات بالا گفت: خلاقیت یک نقطه گپ مثل تضاد اول یوهانی پالاسما است، که وقتی خلاف جهت مسیر بروی، پیش می‌آید. معماری و هنر از جایی شروع می‌شود که همه‌چیز عادی است و یک نفر ساز مخالف می‌زند در نقطه تضاد خلاقیت شکل می‌گیرد، پس اگر خیال شکل نگیرد بقیه اتفاقات رخ نمی‌دهد.
دکتر لیلا مقیمی به بررسی خطی از کتاب «آینده انسانیت بر ظرفیت تخیل ما متکی است» پرداخت و افزود: مبانی نظری آینده انسانیت پایداری، رسالت، یکپارچگی و زیبایی‌شناسی هست که در فصل‌های بعدی کتاب به آن اشاره می شود. هر چه واژه هایی که برای مبانی نظری استفاده می شود ملموس‌تر باشد، در شرق و غرب قابل‌استفاده‌تر است. درنتیجه قابلیت جهانی‌شدن دارد.
در ادامه نشست معماری خوانی دکتر مهدیس کولیوند گفت: هر انسانی که متولد می شود پیشانگاشت ها، پیش یادداشت ها و پیش برداشت هایی دارد. پس این پیش داشته ایی که ما از قبل داریم مربوط به تجربه های پیشین ما است، که بر تخیلات ما تأثیر می گذارند. برای همین تمام آدم‌ها قدرت تخیل و خلاقیتشان یکسان نیست، که دلیل آن عوامل محیطی، ژنتیک و پیشینه آموزشی است. لازم است که دیتاهایی برای تخیل داشته باشیم، برای همین اشاره شد که فهم در اختیار تخیل و تخیل در اختیار فهم است که رابطه دوطرفه دارند.
دکتر مرتضی اسماعیلی در ادامه درباره خیال شاعرانه افزود: در حوضه تخیل وقتی به‌عنوان یک هنرمند یا معمار وارد می‌شویم و می‌خواهیم به خیالاتی که وجود دارد، سامان بدهیم، به دنبال آن هستیم تا آن خیال را تبدیل کنیم به یک اثر یا هر چیزی که بتواند روی افراد تأثیر بگذارد و دوطرفه باشد.
پایان جلسه با جمع بندی صحبت های دکتر اسماعیلی و دکتر مقیمی و با اشاره به آیه قرآنی زیر، نخستین جلسه از دومین دوره معماری خوانی به پایان رسید.
«وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»، «و پاسى از شب را بیدارباش و تهجّد و عبادت كن و اين وظيفه‌اى افزون براى توست، باشد كه پروردگارت تو را به مقامى محمود و پسنديده برانگيزد» سوره اسراء، آیه 79
نظر خود را بنویسید