نشست علمی تخصصی به مناسبت روز اصفهان در دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه سوره برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه سوره، به نقل از معاونت پژوهشی، یکشنبه ۵ آذر ۱۴۰۲ مصادف با روز اصفهان، نشست تخصصی «نقطه اوج معماری و شهرسازی در عصر صفوی» به همت دانشکده معماری و شهرسازی برگزار شد.
این نشست به سخنرانی دکتر محمدمهدی کلانتری مدرس دانشگاه و پژوهشگر دکتری مرمت و با حضور استادان، از ساعت۱۰ تا ۱۲ در سالن اجتماعات دانشکده معماری و شهرسازی برقرار شد.
دکتر محمدمهدی کلانتری جلسه را با نمایش اولین نقشه اصفهان این‌گونه آغاز کرد: در حدود ۱۸۰ سال پیش این نقشه بدون امکاناتی نظیر نقشه هوایی و... تنها توسط پیمایش ترسیم‌شده، ۱۱ سال بعد نقشه‌ای توسط «چریکف» روس تهیه شد که بسیار دقیق است و حتی جهت مایل خیابان چهارباغ و نقش‌جهان در آن قابل‌رؤیت است.
در ادامه کلانتری به ذکر مکان‌های نقشه و جزئیات بیشتری از آن پرداخت و بدین شکل تاریخچه «عالی‌قاپو» را تشریح کرد: «قاپو به معنای دروازه است؛ و عالی‌قاپو همان دروازه علی است.»
در زمان صفویه به دستور شاه‌عباس درب جدیدی برای حرم حضرت علی (ع) ساخته می‌شود، با انتقال درب جدید به نجف، درب قبلی حرم به اصفهان منتقل‌شده و در عمارت عالی‌قاپو کنونی نصب می‌شود، ازاین‌رو این مکان به عالی‌قاپو یا علی قاپو به معنای دروازه علی نام گرفت. وی ضمن نمایش چهارمین نقشه اصفهان توضیح داد: این نقشه در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی، اواخر دوره قاجار توسط «سلطان سید رضاخان» ترسیم‌شده است.
سپس به مقایسه و ذکر جزئیات نقشه‌های اصفهان پرداخت و موضوع شهرسازی در اصفهان را بدین شکل آغاز کرد: شاخص‌ترین دوران شهرسازی اصفهان در ایران در عصر صفوی رقم خورده است، شهرسازان آن دوره ضمن احترام به حکومت‌های قبل از خود بافت سلجوقی را حفظ کردند و فضاهای شهری جدید اعم از میدان نقشه جهان و بناهای اطرافش، دولت‌خانه شاهی و کاخ‌هایش، خیابان چهارباغ و باغ‌ها و کوشک‌هایش، پل‌ها و دیگر عناصر مهم شهر را در خارج از حصار شهر سلجوقی و درجوار آن بنا نهادند. بدین‌صورت بازار اتصال شهر سلجوقی به صفوی شده است. احترام به آثار گذشتگان و حفظ لایه‌های تاریخی آن‌گونه که در عصر صفوی اتفاق افتاده، در هیچ‌کدام از اعصار تمدن ایران به‌ویژه عصر امروز به این قوت نبوده است. کلانتری در خصوص تخریب‌هایی که پیرو تغییر حکومت‌ها بر بناهای حائز ارزش تاریخی شهر اصفهان صورت گرفته گفت: مسعود میرزا ملقب به «ظل السلطان» پسر ناصرالدین‌شاه و حاکم اصفهان بود.
وی افزود: دراین‌بین می‌توان به دو علت برای تخریب بناها اشاره کرد: یکی عناد و دشمنی قاجار به صفوی و دیگری ترس ظل السلطان از اینکه پدرش اصفهان را از او بگیرد، چرا که اصفهان همچنان شکوه خود را داشت، به همین علت تعمداً به تخریب بناهای تاریخی اصفهان می‌پرداخت. اما ساختار شهر همچنان تا دوران پهلوی پابرجا بود.
وی افزود: «با آمدن پهلوی و شروع شدن خیابان‌کشی‌ها، باغ‌های خیابان چهارباغ تفکیک شدند و بافت باغی به مسکونی تغییر پیدا کرد. تنها بخش کوچکی از باغ‌های چهارباغ باقی ماند که عمارت هشت‌بهشت در آن ساخته شد.»
سپس در جهت آشنایی دانشجویان با بناهایی از اصفهان که تخریب‌شده و دیگر وجود ندارند، به نمایش تکه‌ای از مستند ایران که توسط «آلبر لاموریس» و به دستور رضاشاه پهلوی برای نمایش ایران ساخته شد پرداخت.
در ادامه گزارشی از شرایط فعلی بناهای تاریخی در اصفهان به نمایش گذاشته شد، که به کوشش محمدمهدی کلانتری و با روایتگری وی ساخته‌شده است.
دکتر کلانتری بیان داشت: امروزه بخش عمده‌ای از روند تخریب آثار تاریخی، دولتی است و نمی‌توان پشت مردم پنهان شد، چراکه این همان نگاه لکه‌ای و نقطه‌ای به بافت تاریخی است و نباید نگاه نقطه‌ای به این مسئله داشت.
دکتر لیلا مقیمی مدیر گروه معماری داخلی دانشگاه سوره خاطرنشان کرد: در بسیاری از نقاط جهان مسئله توسعه میراث شهری به نقطه تعادل رسیده و اکنون موضوع یکپارچگی میراث شهری درحال مطرح‌شدن است، این در حالی است که ما برای سال ۲۰۲۶ می‌توانیم برنامه‌های جدی در حوزه پایداری میراث شهری بریزیم.
وی ادامه داد: این تحرکات در ادبیات جهان به‌طور دقیق درحال صورت گرفتن است و موضوعاتی نظیر توسعه، امکان یکپارچگی، اصالت و... در حال تکامل است و ما کمی از این مراحل دور هستیم اما به تفکر بنده جامعه دانشگاهی عقب نشسته‌اند، چرا که تا یک دوره‌ای جامعه دانشگاهی ما به ادبیات جهان نزدیک بود اما اکنون فاصله گرفته است.
سپس دکتر کلانتری تشریح کرد: در ایران عده‌ای معتقدند برای دست یافتن به توسعه باید تاریخ را تخریب کنیم، درحالی‌که این تاریخ و میراث باید برای آیندگان بماند، هرچند بخش زیادی از آن از بین رفته اما آنچه باقی‌مانده نباید تخریب شود، درواقع این سند توسعه‌یافتگی ما خواهد بود.
دکتر نجمه دشتکی رئیس دانشکده معماری و شهرسازی سوره در ادامه صحبت‌های کلانتری افزود: باید به راهکارهایی برای حفظ و توسعه میراث شهری که در جهان به کار گرفته می‌شود و همچنین راهکارهایی که درگذشته در ایران به کار گرفته‌شده است پرداخت و این امکان در نشست‌های بعدی میسر خواهد شد. در انتها دکتر دشتکی ضمن تشکر و قدردانی از سخنران جلسه جناب آقای محمدمهدی کلانتری به این نشست پایان داد.
گزارش: الهه میرزائی
نظر خود را بنویسید