«مکر مکرم» عنوان نمایشی است که این روزها با استقبال مخاطبان و منتقدان روبه‌رو شده است. این نمایش در بخش دانشجویی چهل و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نیز حضور داشت و جوایز بسیاری از بخش‌ها را دریافت کرد. به همین بهانه با «علی خورشیدی» کارگردان این نمایش و دانشجوی دانشگاه سوره گفت‌و‌گو کردیم که در ادامه می‌خوانیم.

 

این روزها «مکر مکرم» نمایش شناخته شده‌ای نزد تماشاگران و منتقدان تئاتر است. چگونه این اثر شکل گرفت؟

همیشه این دغدغه را داشتم که چرا نمایش‌های ایرانی منفعل هستند در حالی که تئاتر چین، هند و تئاترهای غربی به سمت مدرنیته شدن رفته و با شیوه‌های جدید آنها را اجرا می‌کنند؛ در عین حال برای مخاطب نیز جذاب‌تر است زیرا یک تئاتر نو محسوب می‌شود. نمایش‌های ایرانی چنین شرایطی ندارند و انگار در آن قالب قدیمی گذشته گیر افتادند؛ خیمه شب بازی یا روحوضی و بسیاری آثار دیگر به همان سبک و سیاق گذشته اجرا می‌شوند و حتی در بیان آنها نیز تغییری ایجاد نشده است. این‌ها برای من دغدغه‌های مهمی بودند و از سوی دیگر یک موقعیت پژوهشی محسوب می‌شدند تا ببینم چه کاری باید برای نمایش ایران انجام دهم. در این مسیر مطالعاتی در مورد تئاتر بیومکانیک داشتم و از سبک کاری آقای میرهولد استفاده کرده و در این نمایش و عروسک‌ها به کار بردم که خوشبختانه نتیجه آن بسیار موفقیت آمیز و امیدوارکننده بود.

یعنی معتقد هستید که می‌توانیم با چنین تغییرات ساختاری نمایش‌ها و آئین‌های اصیل ایرانی را از خطر فراموشی نجات دهیم؟

همین الان خیمه شب بازی در حال فراموشی است و نسل امروز دیگر تمایلی به آن شیوه قدیمی اجرا ندارد. به نظر من نیاز است هنرمندان ما بیایند و روی نمایشنامه‌ها و نمایش‌ها و به طور کلی آئین‌های ایرانی کار کنند و از آنها یک نمایش امروزی که مورد پسند مخاطب نسل جدید است بسازند. سعی من این بوده که به چنین جایگاهی برسیم و همچنان به تلاش خودم برای تحقق بیشتر این هدف ادامه می‌دهم.

مشکل بنیادین در کجاست که نمی‌توانیم نمایش‌های ایرانی را به سمت مدرنیته سوق دهیم؟

مشکل چهارچوب‌های خسته کننده‌ای است که باعث شده این آثار در آن گرفتار شوند و برای مخاطب امروزی جذابیتی نداشته باشد. در تئاتر لهستان هملت را با دوتکه کاغذ اجرا می‌کنند ولی انگار در نمایش‌های ایرانی قرار نیست هیچ وقت این چیزها به ذهن برسد. امروز کسانی که در حوزه تئاتر هستند و قلب‌شان برای آن می‌تپد باید کاری کنند تا مردم دوباره به نمایش‌ها و آئین‌های ایرانی علاقه‌مند شوند. من سعی کردم با نمایش «مکر مکرم» این چهارچوب‌ها را بشکنم و در فضا و قالب جدیدی آثار ایرانی را اجرا کنم. خوشبختانه تجربه‌ای که امروز به دست آوردم و پاسخ‌های مثبتی که دریافت کردم من را امیدوارتر کرد تا از همه تلاش و تجربه‌ام برای تحقق این هدف استفاده کنم.

چقدر زمان برد تا «مکر مکرم» را به روی صحنه بردید؟

واقعاً زمان بسیار کمی برای تمرین داشتیم. شاید 2 ماه؛ همه بچه‌ها در دو سانس تمرین کردند یعنی حدود 4 ساعت و به دلیل کمبود فضا، در خارج از دانشگاه نیز 5-4 ساعت تمرین داشتند. خلاصه برای اینکه بتوانیم نمایش را برسانیم مجبور بودیم فشرده و سخت تمرین کنیم.

چه کسانی در این نمایش شما را همراهی کردند؟

محمد میرچولی، محمد ایمانی، لیان عباس زاده، حمید دلسوزی، حمید شاهپسند، کیارش شیروانی و خیلی‌های دیگر که در سایر بخش‌ها همراه من بودند و این نمایش را پیش بردند.

آیا همگی از دانشجویان سوره هستند؟

بیشتر بچه‌ها دانشجوی سوره هستند ولی تعدادی هم از دانشجویان معماری بودند که به جمع ما ملحق شدند.

به عنوان دانشجو و کارگردان نمایش، حضور در جشنواره تئاتر فجر را چگونه ارزیابی کردید؟

من در جشنواره‌های دانشجویی دیگر هم حضور داشتم اما به اندازه جشنواره فجر به آن‌ها بها داده نمی‌شود و به همین خاطر با مشکلاتی همراه هستند؛ اما با رویکردی که در این جشنواره وجود دارد، این بخش دارای اهمیت ویژه‌ای است  و به صورت جدی‌تر به آن پرداخته می‌شود. بسیار خوشحالم که این کار به کمک بچه‌های گروه به جشنواره فجر راه پیدا کرد.

استقبال مخاطبان و منتقدان تئاتر از نمایش «مکر مکرم» چگونه بود؟

استقبال و بازخوردهایی که از تماشاگران و منتقدان دریافت کردیم بسیار خوب و دلگرم کننده بود و تا امروز هیچ نقطه نظر منفی از این نمایش سراغ ندارم. حتی در اجرای جشنواره تئاتر فجر هم مخاطبان استقبال کردند که از این بابت بسیار خوشحالم و فکر می‌کنم مسیری که انتخاب کردم به درستی پیش می‌رود.

آیا اجرای دیگری هم دارید؟ اگر پاسخ‌تان مثبت است در چه قالبی انجام می‌شود؟

بله؛ نمایش بعدی «شهر موش‌ها» نام دارد و به شیوه‌ای که «مکر مکرم» اجرا شد روی صحنه می‌رود و در عین حال یک کار پربازیگر است و با حمایت دانشگاه می‌توانیم این نمایش را به نام دانشگاه سوره و با دانشجویان سوره بسازیم و اجرا کنیم.

اگر در پایان نکته‌ای باقی مانده بفرمایید.

از شما سپاسگزارم و امیدوارم که بتوانیم نمایش و آئین‌های اصیل ایرانی را با شیوه‌های مدرن دوباره احیا کنیم و آنها را از خطر فراموشی نجات دهیم.