به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره_ پنجمین نشست تخصصی هفته ارتباطات و روابط عمومی با عنوان «روش کیفی» و حضور دکترمهدی منتظرقائم، استادیار ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، به میزبانی مبینا میرزابیگی دانشجوی رشته روزنامه‌نگاری روزسه‌شنبه  28 اردیبهشت‌ماه 1400 از ساعت 11الی13 به صورت مجازی در سامانه سیباد دانشگاه سوره برگزار شد.

درابتدای جلسه، مهدی منتظر قائم به شرح مقدمه‌ایی درباره کاربرد روش تحقیق کیفی در رسانه‌ها پرداخت و گفت: درتعریف روش کیفی، میان اندیشمندان اختلاف نظر بسیار است ولی در تعریف کلی هرآن چه جدا از روش کمی قرار دارد،کیفی معنا می‌شود.

وی افزود: در تاریخ معرفت بشری به خصوص نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی، دانش به طرز دیگری بیان شد و ماحصل این سخن، یک موجودیت عام قرار گرفت که دانشمندان با روش علمی در موضوع ماده به مطالعه پرداختند و ماده را تبدیل به گزاره‌های قابل تعریف،کشف و یادگیری کردند. انسان در ماهیت با قوائد طبیعت، در اراده، انتخاب، تغییرپذیری و شکل‌پذیری متفاوت است.

وی در ادامه عنوان کرد: هرجامعه در برشی از زمان واکنش وتعبیرهای متفاوتی دارد، روش تحقیق می‌گوید براساس یک موضوع نمونه برداری صورت می‌گیرد و به این ترتیب مصداق نمونه‌های دیگر نیز به‌دست می‌آید که براساس بیان ریاضیات، قوائد گویای واقعیت نیست زیرا حداقل به اکثریت نسبت داده می‌شود و این علم در جهان اجتماعی قابل استناد نیست چراکه این جهان را باید از زوایای مختلف دید تا به ادراک سه بُعدی رسید و نام این روش، کیفی است که به درک و عمق تک‌تک پدیده‌ها و روابط ناشناخته می‌رسد.

منتظرقائم درادامه روش کیفی در علوم اجتماعی را مورد بحث قرار داد و گفت:  روش کیفی در علوم انسانی و اجتماعی برای رسیدن به معرفت بهتر، شناخت لایه‌های زیرین و عینی است، در یک کلام معناسازی از طریق به اعماق رفتن انجام، و تمرکز پژوهشی افزایش پیدا می‌کند و روش کیفی درطبیعت هم قابل اجرا بوده ولی نفوذ به لایه‌های پنهانی نیاز به تئوری پیشرفته‌تر برای نمایش روابط دارد.

وی با بیان این‌که روش تحقیق کیفی مانند انداختن سنگ در گوی آب است، افزود: بررسی و عمق زدن به روابط پنهان و دور از ماورای آن، رسیدن به یک پدیده وشناخت جدید است. فرآیند تحقیق شامل شناخت موضوع، گردآوری، تحلیل داده و فرضیه می‌شود که در روش کیفی تحلیل موضوع متفاوت از روش کمی است زیرا برخلاف روش کمی باید از قبل به شناخت کلی دست پیدا کرد تا معرفت ریشه کند.

منتظرقائم در ادامه گفت:  در روش کیفی باید محقق خود را  اهل مطالعه، فیلم و تجربه‌گر بداند زیرا یک محقق منزوی وگوشه‌گیر در روش کیفی موفق نیست، پس در نتیجه نوع موضوع، روش گردآوری، شخصیت محقق و نوع تکنیک با روش کمی کاملأ تفاوت دارد.

وی درباب پردازش روش تحقیق کیفی خاطر نشان کرد: استراتژی روش کیفی چون از مراحل یک مصاحبه محسوب می‌شود، روشنگر لایه‌های کنشگری انسان است و پردازش آن بسیار سنگین است، زیرا هر پردازش شروع یک فرآیند به حساب می‌آید. در این مرحله حضور محقق بسیار مهم بوده و استفاده از تکنیک متوالی، موازی و نگارش لایه‌دار اهمیت افزون دارد.

منتظرقائم تصریح کرد: در روش کیفی باید مخاطب با خواندن به فهم کلی رسد، در اصطلاح به آن ادراک سه بُعدی گفته م‌شود و هنگامی که به تحلیل رسد وارد بعد چهارم و بالاتر خواهد شد.

این استادیار ارتباطات اجتماعی بیان داشت: مطالعات اجتماعی بر سه رکن محتوا، سازمان و مخاطب استوار است؛ البته در ایران روش کیفی پذیرفته نمی‌شد اما استادان علاقه‌مند پایه‌ریز مقدمات شدند و در مجموع به یک هم‌نظری در دو روش مذکور رسیدند. همچنین روابط سازمانی نیز، دارای ۳ محتوای کلان، میانه و خرد است که خود را تابع این محتوا و روابط مکانیزه می‌داند و این روابط از طریق تعیین وظیفه، انتخاب مدیران و تعیین سیاست حاکم است.

وی ادامه داد: خروجی بدون دیدن فرآیند امکان ندارد، برای دیدن فرایندها متکی بر روش کیفی در سازمان‌ها هستیم زیرا این روش بدون دیدن آینده ممکن نیست. در روابط سازمانی متغیرهای سازمانی را ابتدا درک و بعد پیاده خواهند کرد و نقد معطوف به راه حل و اصطکاک کمتر در زمینه مدیریت نمونه درک اولیه است.

منتظرقائم در انتها نیز، به عنوان سخن پایانی اظهار داشت: در محتوا باید رسانه را درست شناخت و علایق بین مفاهیم را درک کرد. در مطالعات متن نیز، درک متن، بازنویسی دوباره، تشخیص محدودهای روش و توالی را باید دانست ،که موجب فرصت شغلی برتر می‌شود.

وی همچنین افزود: پژوهش مخاطب شناسانه، بسیار دامنه‌دار و تأثیرگذار است و یکی از راه‌های خدمت به جهان به حساب می‌آید؛ این تحقیق خوانش آن متناسب با مشکلات روز است و برای خدمت باید مخاطب‌سنجی انجام شود و دیگر امروزه خوانش قدیمی جوابگو نیست.