گروه معماری و انجمن علمی معماری ایرانی اسلامی با همکاری معاونت  فرهنگی و با هدف آشنایی هر چه بیشتر دانشجویان با معماری ایرانی – اسلامی  در سلسله نشست هایی اقدام به دعوت از اساتید بنام در این حوزه کرد.

نشست چهارم این برنامه با عنوان " الگوهای معماری ادیان و نیازهای معاصر" و دعوت از دکتر مصطفی بهزادفر( رئیس دانشکده معماری و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت) مورخ  16/10/1403 برگزار شد.

دکتر حمزه نژاد در ابتدای صحبت خود به خانه سازی در دوران پیامبران اشاره کردند. معابد در دوره‌ی حضرت سلیمان و حضرات داوود باشکوه ساخته می‌شدند اما در دوران حضرت موسی و پیامبر اسلام ساده ساخته می‌شدند. همچنین ضمن اشاره به اهمیت داستا‌ن‌های قرآنی آنها را به عنوان الگوهایی برشمردند که توجه به آن در قرآن بیان شده است. به عنوان مثال به قوم سبا اشاره کردند و از آن به عنوان شهری پاک و زیبا که  اقلیم آن منطقه آن را  به باغ شهر تبدیل کرده بود، یاد کرد و آن را به عنوان  الگوهای شهرسازی خوبی دانست که خداوند به آن اشاره کرده است. همچنین به این نکته اشاره کردند که تدابیری در قرآن کریم برای آداب خانه سازی مانند در ورودی شهرها، بیان شده است که در برابر قوانین شهری تسلیم باشید و احترام بگذارید.

وی افزود آب، کوه، فضای سبز و.... به عنوان مظاهر نعمت‌ها در زندگی انسان‌ها تلقی شده‌اند و در مقابل آن، الگوهای متفاوت وجود دارد که این‌ها تبدیل به عذاب می‌شود. خداوند این‌ها را گاهی ابزار ذکر و گاهی عذاب قرار می‌دهد. از نمونه‌های منفی، قوم عاد، از نمونه‌های مثبت ،قوم حضرت سلیمان و از نمونه‌های ساده قوم حضرت موسی مثال زده شده است.

دکتر حمزه نژاد به این موضوع اشاره کردند که، کسانی که خواستند معماری اسلامی را در مبانی دینی جستجو و با آثار تاریخی مقایسه کنند، وارد چالش‌‌هایی شدند. هدف از این بحث این است که برای هرکدام از قوم‌ها روشی وجود داشت، پیامبر اسلام می‌فرماید:«برادرم موسی خدا را با چشم چپ می‌دید و برادرم عیسی با چشم راست و من با دو چشم خود می‌بینم که اشاره به کامل بودن دین اسلام دارد.»

الگوی معماری سنتی در حوزه‌ی اقلیمی قواعدی داشته است، تنظیم شرایط محیطی ازجمله‌ی آن قواعد است. مانند توجه به ویژگی باد در منطقه، باد یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هاست. حسن باد، تنظیم دمای محیط است و در معماری گذشته اختراع‌هایی برای بهبود کیفیت آن انجام شده است. مثل بادگیرها

در شهرسازی سنتی تدبیری وجود دارد مانند توجه به رون(جهت) شهرسازی که استاد پیرنیا به آن اشاره کرده است. باد یک نعمت است و مبانی سنتی متون دینی به این تعالیم توجه داشته است و تمدن ما این را در نظر گرفته است.

ابوعلی سینا مسئله ای به عنوان باد خوب و باد بد را بیان کرده است و اساس زمستان‌نشین و تابستان‌نشین با توجه به این مفاهیم شکل گرفته است. باد صبا که در اشعار و متون آمده است، همان باد شرقی صبحگاهی است که نشاط و سلامتی را به همراه می آورد. شرایط مطلوب آن است که باد از شمال و نور از جنوب بیاید.

 در کتاب ویترویوس که اولین کتابی است برای ساختمان سازی برای معمارها نوشته شده به این نکته(رون‌ها) اشاره کرده‌است. کوچه‌ها و معبر شهری(گذرگاه‌های باریک) و ردیف خانه‌ها باید پشت به جهت وزش باد باشد، نه عمود و موازی با جهت باد، تا مشکلی ایجاد نشود، باید با کمی زاویه قرار بگیرند که باد با شکست به سمت کوچه‌ها و خانه‌ها هدایت شود.

وی به سه رون اصلی، در جهت گیری شهرها در اقلیم های مختلف ایران اشاره کردند. رون اصفهانی که جهت آن ضد قبله است، رون راسته یا رون تهرانی، که بیشتر شهرهای ایران به این جهت قرار گرفته‌اند، که باد شمال و غرب را دارند، و رون شرقی یا کرمانی است. در واقع رون شهری جهت تابستان‌نشین را تعیین می‌کند. بهترین رون ، رون راسته و بعد اصفهانی و کرمانی است.

در ادامه ایشان این سوال را مطرح کردند که  چگونه می توان در شهر کنونی تهران بر اساس رعایت رون راسته خانه‌ای بسازیم که باد  ونور مطلوب را داشته باشد و از دانشجویان خواستند که نظرات خود را در این خصوص بیان کنند.

ایشان از شرایط امروزی ساخت و ساز و عدم توجه به مسئله‌ی باد در طراحی خانه های شمالی و جنوبی در شهر تهران انتقاد کردند و اینگونه طراحی را به دور از عدالت برای استفاده کاربران دانستند.

ساختمان باید ابعاد گوناگونی از زندگی ما را تامین کند که یک بعد آن سلامت است. در بررسی عوامل سلامت، برای شهر تهران مبنا از دو زاویه باید تنظیم شود که یکی از آن استاندارد  بین المللی جهانی است و دیگری مبانی سلامت سنتی خودمان است که به عنوان گنجینه‌ای در اختیار ماست و باید یک قاعده ی ترکیبی از این دو بوجود بیاید .

و در پایان به اهمیت موضوع باد در ارزیابی سلامت ساختمان در استانداردهای جهانی نظیر well building در اشاره کردند و بی توجهی به این مسئله را باعث معضلاتی امروزی، مانند آلودگی هوا در شهرها دانستند و در پایان از دانشجویان معماری و شهرسازی خواستند که در طراحی به مسئله بادسازی و کیفیت باد توجه داشته باشند.