روابط عمومی دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره_مسئولیت اجتماعی در قبال خبرها در دوره ای که اطلاعات به عنوان منبع قدرت شناخته می شود، روزنامه نگاران حقیقت جو را ناگزیر در برابر رسانه های معاند و نظام سلطه قرار می دهد اما در سوی دیگر کم توجهی به آن از سوی هر فعال رسانه از جمله شهروندخبرنگاران و کاربران فضای مجازی، همسویی با اهداف معاندان که همانا تزریق ناامیدی است را به دنبال می آورد.

این همسویی گاهی آنچنان در بازنشر محتوای جعلی در فضای مجازی تاثیر می گذارد که کارگزاران روابط عمومی و مسوولان دستگاه های اجرایی را به واکنش وادار می کند و در یکی از آخرین نمونه های آن فیلمی در ارتباط با ابتلای یک دانش آموز به بیماری و زمین خوردن وی، ابتدا در شبکه های معاند و سپس از سوی برخی از کاربران فضای مجازی بازنشر شد و مخاطبان را بیهوده دچار اضطراب کرد.

اشتیاق به بازنشر

امروزه خبرها صرفا از چند رسانه و منبع محدود به جامعه مخابره نمی شود و هر کاربری از هر نقطه ای از دنیا می تواند محتوایی را در فضای مجازی منتشر کند و در نشر اخبار جعلی اثرگذار باشد.

نقش شهروندان و کاربران فضای مجازی زمانی برجسته تر می شود که بدانیم نتیجه پژوهش ۱۱ ساله موسسه تکنولوژی «ماساچاست» بر روی ۱۲۶ هزار فیک نیوز منتشر شده در توئیتر نشان داده که اشتیاق مردم برای بازنشر اخبار جعلی ۷۰ درصد بیشتر از اخبار واقعی است.

بر اساس نتایج این پژوهش «هر خبر واقعی در حدود ۶ برابر دیرتر از هر فیک نیوز به دست یکهزار و ۵۰۰ نفر می رسد؛ همین طور به طور نسبی اخبار واقعی به ندرت توسط هزار نفر به اشتراک گذاشته می شود اما اشتراک گذاری محبوب ترین فیک نیوزها بیش از ۱۰۰ هزار بار است!» که آن را می توان در کتاب «اخبار جعلی و اطلاعات فریبکارانه» نوشته «شریلین ایرتون و جولی پوزیتی» و ترجمه جواد دلیری مطالعه کرد.

مفهوم اخبار جعلی با کلیدواژه هایی چون پوپولیسم، روزنامه نگاری زرد یا تبلیغاتی، کژروایت گری، اطلاعات یا ادعاهای مجعول یا تبلیغاتی، فریبکاری عامدانه و نسبت دادن نادرست همراه است و به نظر می رسد عمری به قدمت تاریخ بشریت داشته باشد اما کاربرد آن در وسایل ارتباط جمعی گویا به اواخر قرن نوزدهم میلادی بر می گردد و پژوهش های دانشگاهی مربوط به آن هم بر دو نظریه «جنگ روانی» و «تئوری توطئه» استوار است.

رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، انتشار برخی از این محتواها را هدفمند می داند و می گوید: رسانه های فارسی زبان خارجی و برخی از پیج های تلگرامی و اینستاگرامی حساب های کاربری در توئیتر به اتاق جنگ روانی آمریکا و اسرائیل علیه ایران تبدیل شده است.

به گفته «اکبر نصرالهی» رسانه های خارجی و فارسی زبان از کوچکترین اتفاق منفی در ایران حداکثر سودجویی را برای تخریب به کار می گیرند و حتی زمانی که هیچ اتفاقی هم رخ نداده باشد، خبرسازی می کنند و این نوع تولید و انتشار اخبار، جنگ روانی و استفاده از تاکتیک هایی برای ایجاد ترس و وحشت و ناامیدی در میان مردم محسوب می شود.

وی همچنین تاکید می کند که این اقدامات از سوی رسانه های معاند موضوع تازه ای نیست اما هم میزان آن نسبت به قبل بیشتر شده است و هم اینکه در شرایطی که مردم با انواع و اقسام مشکلات اقتصادی، تحریم های ظالمانه، گرانی و کرونا دست وپنجه نرم می کنند، می تواند بسیار مضر باشد و تاثیر جبران ناپذیری بر روح و روان مردم بر جا بگذارد.

به گفته وی اینکه این رسانه ها چنین کاری می کنند و به دنبال کوچکترین فرصت برای بهره برداری حداکثری هستند، موضوع عجیبی نیست و شدت و ضعف آن متفاوت شده اما آنچه عجیب می نماید این است که با توجه به این حجم گسترده از اتفاق ها، مسئولان و رسانه های ایرانی همچنان با روش ها و رویه قبلی عمل می کنند و هیچ کاری برای خنثی سازی این عملیات روانی و جلوگیری از اثرگذاری این اخبار منفی بر روی مردم انجام نمی دهند.

وی همچنین عنوان می کند: عجیب این است که هیچ کار بازدارنده رسانه ای در روابط عمومی های بخش های مختلف حاکمیتی و رسانه ای ایران رخ نمی دهد.

از رفتارهای واکنشی تا کنشی روابط عمومی ها

استاد پیشگام روابط عمومی الکترونیک نیز می گوید: به نظر می رسد که کارگزاران روابط عمومی در برابر پدیده رسانه های نوین اعم از شبکه های اجتماعی، موبایلی و اینترنتی در یک مقطعی غافلگیر شدند؛ در ابتدا عکس العمل های آنی نداشتند و رفتارهای واکنشی آنان اثرگذاری خوبی نداشت.

«داود زارعیان» در ادامه بیان می کند که به تدریج چند اتفاق خوب در حوزه روابط عمومی افتاد؛ اول اینکه تعداد زیادی از کارشناسان با فضای مجازی آشنا شدند و تکنیک های انتشار را یاد گرفتند تا حدی که در مراحل بعدی برای خودشان کانال و وب سایت و گروه راه اندازی کردند و موفق شدند که بازخوردهای مناسب در این زمینه داشته باشند.

استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی چند پیشنهاد هم برای مقابله با اخبار جعلی برای کارگزاران روابط عمومی ها دارد و می گوید: اگر به جای واکنش رفتارهای کنشی داشته باشند، بدون شک موفق می شوند.

به گفته وی کارگزاران روابط عمومی باید جلوتر از افرادی که اخبار جعلی را تولید و نشر می دهند، اخبار سازمان خود را در سطح وسیع منتشر کنند.

زارعیان همچنین تاکید می کند که کارگزاران روابط عمومی باید زمان تولید تا انتشار خبر را کاهش دهند، واقعیت ها را به مخاطبان بگویند و فضای مجازی را به طور دقیق رصد کنند.

وی همچنین با اشاره به دغدغه ای دیگر در حوزه فضای مجازی، عنوان می کند که شبکه های اجتماعی موبایلی همچون واتس اپ، اینستاگرام و تلگرام در سطح کشور رها شده است و هرآنچه که در قالب اخبار زرد و جعلی در این شبکه ها انتشار می یابد، به دلیل ویژگی های فرهنگی جامعه، بازنشر می شود.

به گفته استاد پیشگام روابط عمومی الکترونیک، بسیاری از کاربران بدون اینکه تحلیلی در مورد اخبار نادرست داشته باشند، آن را بازنشر می کنند؛ نمونه اخیر و بارز آن اتفاقی است که اخیرا در ملارد افتاد و امام جمعه محترم این شهرستان در نهایت با یک اقدام شایسته به موضوع خاتمه داد.

«زارعیان» تاکید کرد که زیان اصلی در رهاسازی این شبکه هاست و شورای عالی فضای مجازی باید برای آن فکری کند زیرا کارگزاران روابط عمومی به تنهایی نمی توانند همه مسایل این حوزه را حل کنند و به کمک دیگران نیاز دارند. 

فراتر از اخبار جعلی

خبرگزاری جمهوری اسلامی چندی پیش با تاکید بر اینکه اخبار جعلی این روزها از سیاستمداران و روزنامه نگاران زیاد شنیده می شود، ۱۰ نوع از این این دست خبرهای جعلی را معرفی کرد.

وقتی جوردن پیل «Jordan Peele» به کمک «دیپ فیک» یا جعل عمیق که یک تکنیک برای ترکیب تصویر انسان مبتنی بر هوش مصنوعی است، ویدئویی جعلی از سخنرانی اوباما ساخت، بار دیگر جهانیان را به این موضوع متوجه کرد که فناوری دو رو دارد و زوال حقیقت به واسطه یک روی آن به تصویر کشیده می شود.

راهکار پیشنهادی برای مقابله با اخبار جعلی نیز در حقیقت همان تجربه ای است که در برخی از کشورهای اروپایی به دست آمده است؛ آموزش همگانی مردم برای تقویت نگاه انتقادی آنان نسبت به صحت اخبار!

انتهای پیام/