به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره، به نقل از معاونت پژوهشی دانشگاه_ وبینار تخصصی «آشنایی با روش‌های سنجش فرم _ ریخت شناسی شهری» به همت دانشکده معماری و شهرسازی و همکاری معاونت پژوهشی سوره، روز دوشنبه 29 آذرماه از ساعت 18:30 تا 20:00 برگزار شد.

نجمه دشتکی مدیر گروه شهرسازی دانشگاه سوره، دبیر جلسه، و دکتر پانته‌آ علی‌پور کوهی، دکتری شهرسازی و مدرس دانشگاه، سخنران این نشست تخصصی بودند.

دکتر علی‌پور در ابتدا با مطرح کردن سؤال چیستی فرم شهری، سخن خود را آغاز کرد و گفت: فرم شهری یک واقعیت پویا و دگرگون است و اگر شهر را یک موجود زنده در نظر بگیریم، فرم شهری در واقع عملکرد آن محسوب می‌شود و تمامی اتفاقاتی که در فرم شهری رخ می‌دهد، ریشه در تحولات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دارد. وی تصریح کرد: ما برای تشخیص آینده‌ی فرم و توسعه شهرها، نیاز داریم فرم‌ها را بهتر بشناسیم و گذشته، حال و سمت و سوی آن‌ها را در آینده بررسی کنیم.

دکتر علی‌پور در رابطه با مطالعات شهری به نظریات مودون پرداخت و گفت: مودون مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران مختلف را به 8 دسته مختلف از جمله: مطالعات تاریخ شهری، مطالعات بصری، مطالعات ادراکی، مطالعات محیطی-رفتاری، مطالعات مکانی، مطالعات عناصر فرهنگی، مطالعات بومی شناسی و مطالعات ریخت شناسی تقسیم می‌کند که ما در این وبینار به بررسی مطالعات ریخت شناسی می‌پردازیم.

این استاد دانشگاه در ادامه به تفسیر مفهوم ریخت شناسی پرداخت و گفت: ریخت شناسی یا مورفولوژی علم فرم است که کار آن بررسی شكل، فرم، ساختار خارجی يا شيوه مرتب شدن است در نتیجه ریخت شناسی را، علمی که فرم فيزیكی شهرها را بررسی می‌کند می‌نامیم که به عوامل اصلی و فرآيندهای شكل‌گيری فرم در طول زمان می‌پردازد.

علی‌پور در ارتباط با اهمیت ریخت شناسی بیان کرد: ریخت شناسی به خوانایی شهر و ایجاد تصویر ذهنی روشن از آن کمک می‌کند و باعث بالا رفتن راندمان و کارایی شهری  می‌شود. وی در ادامه به اصول گونه ریخت شناسی شهری از پژوهشگران مختلف پرداخت و گفت: آن‌ها معتقد بودند برای هر اقدام طراحانه‌ای باید ریخت شهری بررسی شود که این بررسی‌ها نشانه‌هایی از شکل توسعه در آینده به ما می‌دهد و امکان پیش بینی آن را بالا می‌برد. استاد علی پور مطالعات ریخت شناسی را هم گونه شناسانه و ریخت شناسانه نامید چرا که ساختمان و فضا را با هم بررسی می‌کند.

وی در ادامه رویکردهای اصلی مطالعات ریخت شناسی را به 4 دسته رویکرد تاریخی، رویکرد ریخت شناسانه، رویکرد پیکر بندی فضایی و رویکرد تحلیلی فضایی تقسیم کرد و رویکرد تاریخی و ریخت شناسانه را کیفی و رویکرد پیکر بندی فضایی و تحلیل فضایی را کمی دسته بندی کرد. علی‌پور افزود: هر کدام از این رویکردها تکنیک و روش خاصی برای ارزیابی دارند. به طور مثال روبکرد پیکر بندی فضایی شامل تکنیک چیدمان فضا و تکنیک تحلیل فضای شهری است یا رویکرد تحلیلی فضایی، شامل تکنیک تحلیل فضاهای همسان است که من این تکنیک را برای ادامه بحث انتخاب می‌کنم.

این استاد دانشگاه در ادامه به تفسیر تئوری چیدمان فضا پرداخت و گفت: این تئوری تفسیرهایی که از پیکربندی فضا به دست می‌آید را به کار می‌گیرد و متغیرهای آن کمک می‌کنند که الگوهای هندسی شامل فضا یا توده را مورد بررسی قرار دهیم و ارتباط میانشان را تشخیص دهیم. وی افزود: این تئوری شامل دو پیش فرض است به این صورت که در فرض اول فضا به مثابه یک فعالیت در نظر گرفته نمی‌شود و فقط ارتباطش با فضاهای دیگر مورد توجه است, بدون تغییر جهت یا زاویه‌ای و در پیش فرض دوم فضا و خصوصیاتش مورد اهمیت قرار نمی‌گیرد و صرفاً ارتباط آن و نحوه ترکیبش با فضاهای دیگر مهم است.

این استاد دانشگاه در ادامه به پارامترهای تحلیل فضایی در چیدمان فضا پرداخت که شامل 10 پارامتر به شرح زیر است: 1_ترتیب فضایی: نحوه چیده شدن فضاهای مختلف در کنار هم و ارتباط موجود بین این فضاها. 2_ نقشه محوری. 3_ فضای محدب: فضایی که در آن تمامی نقاط به یکدیگر دید دارند و قابل رویت هستند. 4_ گراف: چگونگی ارتباط فضاهای مختلف باهم. 5_ میزان اتصال : میزان اتصال و ارتباط بین فضاها. 6_ گام فضایی: مسیر انتخابی برای عبور از یک فضا به فضای دیگر.  7_ عمق فضایی: کمترین فاصله برای رسیدن از یک مبداء به یک مقصد. 8_مقدار انتخاب: کدام فضا برای عبور بیشتر انتخاب می‌شود. 9_ وضوح: قدرت تشخیص مسیر. 10_ هم پیوندی: هر چه قدر انشعابات در یک مسیر بیشتر باشد هم پیوندی بیشتر است.

دکتر علی‌پور در ادامه وارد نرم افزار معماری و شهرسازی گراف شد و توضیحاتی درباره کارایی و نحوه کارکرد آن داد. وی با استفاده از این نرم افزار در ارتباط با فضاها و مسیرهای شهری و بهترین راه‌ها برای رسیدن به مقصد توضیحاتی ارائه داد و تصریح کرد: اگر عمق فضایی کمتر باشد ارزش هم پیوندی بیشتر می‌شود و اگر عمق فضایی بیشتر باشد از ارزش هم پیوندی کاسته می‌شود. علی پور نرم افزار گراف را نرم افزار مناسبی برای اندازه گیری عمق، فاصله فضاها، بن بست‌ها و مسیرها معرفی کرد.

این استاد دانشگاه در ادامه وارد مبحث تکنیک تحلیل شبکه شهری شد و این تکنیک را مناسب برای بررسی ارتباط بین فضا و توده معرفی کرد. وی همچنین این تکنیک را برای وزن‌گذاری و تراکم‌سنجی ساختمان‌ها مناسب دانست و ارزش‌گذاری ساختمان‌ها و فضاها با استفاده از این تکنیک را به 5 شاخص دسترسی، جاذبه، بینابینی، نزدیکی و مستقیم بودن تقسیم کرد.

علی‌پور در ادامه مختصراً در ارتباط با تکنیک spacemate توضیح داد و گفت : این تکنیک یک نقشه تشکیل شده از 4 شاخص سطح اشغال، تعداد طبقات، تراکم ساختمانی و نسبت فضای باز خروجی می‌دهد و همه این شاخص‌ها را به صورت همزمان مورد بررسی قرار می‌دهد.

در آخر استاد علی‌پور اضافه کرد: در ریخت شناسی شهری باید گذشته، حال و آینده در نظر گرفته شود و اگر یک شهر در گذشته شامل تغییرات ریخت شناسی شود می‌توان آن را شامل یک دوره ریخت شناسی خاص نامید و این تغییرات باید حاصل گذشت یک یا چندین دهه باشد.

علی‌پور در آخر به پاسخ‌گویی به سوالات شرکت‌کنندگان دوره پرداخت و منابعی برای مطالعه بیشتر معرفی کرد.