به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره_ یازدهمین کرسی علمی ترویجی با عنوان «امکان و امتناع گفتگو در شبکه‌های اجتماعی مجازی» به کوشش دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره و با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه، با ارائه و سخنرانی دکتر یوسف خجیر استادیار ارتباطات دانشگاه سوره و حضور دکتر امیدعلی مسعودی دانشیار دانشگاه سوره و دکتر عباس اسدی دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان ناقدین جلسه و دکتر محمدحسن جمشیدی مدرس دانشگاه سوره در جایگاه مدیر جلسه؛ روز شنبه مورخ 27 آذرماه 1400 ساعت 16:00 الی 18:00 در سامانه آموزش مجازی دانشگاه سوره برگزار شد.

در ابتدای جلسه، محمدحسن جمشیدی ضمن عرض خیرمقدم به حاضران در جلسه، به معرفی ارائه دهنده و ناقدین این نشست پرداخت و مقدمه‌ای در باب موضوع مطرح کرد. سپس، یوسف خجیر به عنوان ارائه دهنده این کرسی ترویجی به طرح مسأله مقاله خود پرداخت. وی درباره ماهیت شبکه اجتماعی مجازی گفت: شبکه اجتماعی مجازی، فضای برخط مبتنی بر وب‌سایت یا وب‌سایت‌هایی از نسل وب‌2 هستند که با استفاده از یک موتور جستجوگر و افزودن امکاناتی مانند چت، ایمیل، انتقال متن، صدا، تصویر و ویدئو به کاربران خود امکان ساخت پروفایل، فهرستی از مخاطبان، حلقه دوستیابی برای برقراری ارتباط در قالب شبکه‌ای از روابط فردی و گروهی یا اشتراک‌گذاری علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خود را ارائه می‌دهد. در واقع آنها ساختارهای اجتماعی جهت ایجاد، گسترش و تقویت تعاملات اجتماعی در فضای مجازی هستند.

یوسف خجیر با اشاره به گفتگوی هابرماسی اذعان کرد: به عقیده هابرماس، گفتگو و حقیقت‌یابی سه مؤلفه کنش ارتباطی، وضعیت ایده‌آل کلامی و گفتگو برای حوزه عمومی را در بر می‌گیرد. وی درمورد چارچوب مفهومی گفتگو در شبکه اجتماعی مجازی خاطر نشان کرد: اگر بتوان همانند اندیشمندانی چون هابرماس، کاستلز و رینگولدز رویکرد خوشبینانه‌ای به این مقوله داشت می‌توان ادعا کرد که شبکه‌های اجتماعی باعث گسترش گفتگو در جامعه می‌شوند. همچنین، طبق دیدگاه پاستر، نوریس و پاپاچریسی رویکرد بدبینانه به گفتگو، این است که گفتگو از طریق شبکه‌های اجتماعی مجازی در جامعه محقق نمی‌شود. علاوه بر آن، بری ولمن و توفیکچی معتقدند در رویکرد عملگرا (تلفیقی) لزوم توجه به شروط گفتگو مهم‌تر از خود شبکه است.

در ادامه جلسه، خجیر در تشریح دلایل امکان گفتگو در شبکه اجتماعی عنوان کرد: برخی از دلایل امکان ذیل ویژگی فناوری‌های نوین قرار می‌گیرند. این ویژگی‌ها شامل در دسترس بودن اطلاعات و قلمرو جهانی، مخاطب محوری، تعاملی بودن و ارتباطات دوسویه، همزمانی و برخط بودن، جهان شمولی و دسترسی آزاد برای همه. وی اضافه کرد: ویژگی ساختار شبکه شامل خودرهایی و آزادی بدون ترس در برقراری ارتباط، پرهیز از محافظه کاری و امکان تعدد نظرات، شناخت مسئله و تبدیل آن مسئله به عنوان افکار عمومی برای مردم، امکان دیالوگ کردن با دیگری و شنیدن صداها یا دیدگاه‌های آنها، عدم کنترل رژیم‌های سیاسی و ایجاد فضای دسترسی برای شهروندان عادی و آشنایی با موضوعات روز جهت گفتگو.

یوسف خجیر، دلایل امتناع گفتگو در شبکه اجتماعی را سلطه قدرت و ثروت بر فضای مجازی، تجاری شدن اینترنت، ترس از نظارت دولت، سرریزی اطلاعات و ایجاد تخدیر اجتماعی، اعتیاد مجازی، حباب فیلتر و عضویت کاربر در گروه‌های همسو، عدم گفتگو در فرهنگ ایران و... دانست.

سپس، خجیر راهکاری در این زمینه ارائه داد و گفت: راهکار نهایی می‌تواند دولت، کاربران، نهادهای آموزشی، نهاد خانواده، نهاد دینی و رسانه باشد.

در ادامه، عباس اسدی در نقد این مقاله تصریح کرد: این مقاله، مقاله خوبی است اما دارای چند نکته اس. بخش زیادی از مقاله نقل قول از دیگران است که به لحاظ علمی مشکلی ندارد اما نقد در این جلسه باید بر اساس سخنان دکتر خجیر صورت می‌گرفت. زمانی که قصد داریم درباره گفتگو صحبت کنیم باید به تفاوت‌های گفتگو در فضای مجازی و فضای واقعی نیز اشاره کنیم.

اسدی در این باره افزود: نکته دیگر این است که نفس گفتگو مهم نیست، بلکه محتوای گفتگو و هدفمندی آن اهمیت دارد. بعلاوه، باید به تفاوت کاربر و مخاطب نیز اشاره می‌شد و تفاوت مواردی همچون گفتگو بین کاربران، گفتگو میان دولت و گفتگو میان دولت و کاربران بررسی می‌شد و طبقه‌بندی در این زمینه صورت می‌گرفت. وی گفت: گفتگو باید در سه سطح مختلف یعنی گفت و گوی محلی، ملی و بین المللی بررسی می‌شد. علاوه بر آن، گفتگو گاهی در بستر فرهنگ شفاهی است و گاهی در بستر فرهنگ مکتوب که البته این موضوع نیز باید لحاظ می‌شد.

عباس اسدی خاطر نشان کرد: باید گفتگو در بسترهای فرهنگی و اجتماعی بررسی شود. در جامعه ما فرهنگ گفتگو هنوز جا نیفتاده و در این مقاله به بستر سیاسی نیز توجه نشده است. همچنین، درمورد میزان دسترسی آزاد به اطلاعات، هر چقدر که دسترسی آزاد وجود داشته باشد به همان میزان گفتگو ایجاد می‌شود. مسائل حقوقی نیز در امر گفتگو تأثیرگذار است و زیرساخت‌های فنی نیز در این زمینه مهم است.

سپس، امیدعلی مسعودی به عنوان ناقد دوم گفت: نه تنها در جامعه، بلکه در سطح خانواده نیز گفتگو نمی‌کنیم. وی بیان کرد: از نظر افلاطون فلسفه گفتار این است که گفتار زنده است. هر دالی مدلول خود را دارد. افلاطون به فلسفه حضور نیز معتقد است.

مسعودی مطرح کرد: منابعی که در این مقاله به آن استناد شده دچار کهنگی بوده و به روز نیست. باید بررسی می‌شد که با استفاده از هوش مصنوعی گفت و گو در فضای مجازی به چه صورت خواهد بود. همچنین، بعد فرهنگی ما جز موانع هست یا خیر. یکسری موانع فرهنگی وجود دارد که در گفت و گو مؤثر است. برای من روش سیستماتیک قابل فهم نبود و غالباً به شکل مرور بود. وی در پایان افزود: باید به این نکته توجه شود که آیا می‌توانیم روایی و پایایی را بسنجیم و به سمت فراتحلیل برویم یا خیر.

در اتنهای جلسه نیز، به تمامی سؤالات علاقه‌مندان در این حوزه پاسخ داده شد.