به مناسبت هفته‌ معمار سومین نشست تحت عنوان «آشنایی با مقاله‌نویسی» در دانشکده‌ی معماری و شهرسازی دانشگاه سوره برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره در روز پنجم از هفته‌ معمار مصادف با چهارشنبه سیزدهم اردیبهشت‌ماه ۱٤٠٢ سومین نشست علمی با عنوان «آشنایی با مقاله‌نویسی» به سخنرانی دکتر سمیه فدایی نژاد، معاون فنی و طرح‌های شهری سازمان زیباسازی شهر تهران و معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکدگان هنرهای زیبای دانشگاه تهران، به‌صورت غیرحضوری در دانشکده‌ معماری و شهرسازی دانشگاه سوره به مدت ٢ ساعت (۱٠ تا ۱٢) برگزار شد.

دکتر فدایی نژاد در این جلسه درباره چیستی و چرایی اهمیت مقاله و مقاله‌نویسی صحبت کرد. همچنین در این راستا الزام نوشتن مقاله‌ای درست با ساختاری منسجم بیان شد و در ادامه ایشان به بررسی ساختار مقاله و چگونگی نوشتن آن پرداخت و نیز توصیه‌هایی به دانشجویان و مخاطبان این نشست داده شد.

استاد فدایی نژاد با تدارک دیدن مطالبی متشکل از اشکال، نمودارها و خلاصه نوشته‌ها برای ارائه در بستر مجازی، آغاز به توضیح درباره‌ بخش انتخاب و نگارش "عنوان"‌ به‌عنوان اولین بخش یک مقاله کرد و گفت: عنوان می‌بایست دارای ویژگی‌های خاصی باشد. ازجمله‌ آن‌ها می‌توان به ترغیب کردن خواننده به خواندن مقاله و همچنین برانگیختن احساس کنجکاوی در مخاطب اشاره کرد. همچنین افزود: مهم است که عنوان مقاله نمایانگر موضوع مقاله نیز باشد و دارای ارتباطی مستقیم با واژگان کلیدی، سؤال و هدف باشد.

در ادامه‌ توضیح درباره‌ بخش‌های یک مقاله، دکتر فدایی نژاد گفت: ابتدا باید دانست که چکیده چیست و چه ارتباطی با مقاله دارد. چکیده در حقیقت فشرده‌ مطالب مقاله است. به همین جهت در بخش چکیده می‌بایست به‌صورت مختصر و در حد دو الی سه جمله اشاره‌ای به پیشینه‌ پژوهش کرد. سپس باید گفت که سؤال تحقیق چیست و محقق قصد پاسخ به چه سؤالی را دارد. او افزود بیان این سؤال نباید به‌صورت جمله‌ای سؤالی باشد بلکه باید به‌صورت جمله‌ای خبری نوشته شود.

وی در ادامه به توضیح چگونگی داوری این بخش از مقاله پرداخت و بیان کرد: داور در وهله‌ اول و در نخستین برخورد با چکیده و حتی دیگر بخش‌های مقاله، متوجه ویژگی‌های ظاهری آن شده و آن‌ها را موردبررسی قرار می‌دهد. به‌عنوان‌مثال طول پاراگراف‌ها و تنظیم آن‌ها از این موارد است. همچنین باید توجه کرد که باید در این بخش ابتدایی و مهم، باید به سؤال تحقیق، روش تحقیق و دستاورد تحقیق اشاره‌شده باشد.

او در ادامه‌ توضیح چرایی اهمیت چکیده و روشی که می‌توان به بهترین نحو این بخش را نگارش کرد افزود: چگونگی شروع چکیده هنر مهمی ا‌ست؛ این‌که بتوان تشخیص داد چگونه چیکده شروع شود، ادامه یابد و درنهایت به بهترین نحو به انتها برسد بسیار مهم است زیرا که انتهای چکیده به نتیجه‌ مقاله اشاره خواهد کرد. همچنین افزود: چکیده باید ازنظر محتوایی منسجم و منطقی باشد. موضوع می‌بایست بسیار خلاصه بیان‌شده و سپس سؤال تحقیق و ارتباط آن با کل مقاله و موضوع آن گفته شود.

ایشان همچنین بر نکاتی مهم درباره‌ چکیده تأکید و بیان کرد: سؤال نباید به‌صورت جمله‌ سؤالی بیان شود بلکه باید در قالب جمله‌ای خبری نوشته شود. همچنین افزود: نکته‌ بسیار مهم این است که محقق باید درباره‌ چگونگی پاسخ به سؤال طرح‌شده توضیح دهد، این‌که چه مسیری برای دستیابی به پاسخ طی می‌شود و چه‌کارهایی انجام خواهد شد در این بخش از مقاله جای می‌گیرد؛ روش تحقیق باید ذکر شود و ماهیت آن مشخص شود. راهکار حتماً باید مطرح‌شده و حوزه‌ تحقیقی تبیین شود.

دکتر فدایی نژاد به دنبال مطالب مربوط به چکیده‌نویسی اشاره کرد: ابزارهای تحقیق بسیار مهم و همچنین متنوع هستند. به‌عنوان نمونه محقق می‌تواند از کتب تاریخی، اسناد تاریخی و حتی تاریخ شفاهی استفاده کند. نوع ابزار یا ابزارهای مورداستفاده‌ محقق بر اساس نوع تحقیق مشخص می‌شود و بین مقالات مختلف ثابت نخواهد بود.

وی در ارتباط با بخش واژگان کلیدی در انتهای چکیده توضیح داد: در انتهای چکیده به تعداد سه تا پنج یا شش کلمه، واژگان کلیدی‌ای که در ارتباط مستقیم با عنوان مقاله هستند نوشته خواهد شد. انتخاب این کلیدواژه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا که راه ارتباطی محققین دیگر با مقاله‌ شما خواهد بود و برای دسترسی به مقاله‌ شما از آن‌ها استفاده خواهد شد. همچنین نکته‌ای مهم بیان شد: اگر مقاله برای انتشار در مجله‌ای خارجی است پیشنهاد می‌شود در بخش کلیدواژه‌ها، واژه‌ "ایران" ذکر شود؛ انتخاب این واژگان باید بر اساس اهمیت آنان باشد و به‌صورت منطقی با متن ارتباط برقرار کند.

دکتر فدایی نژاد در ادامه‌ بررسی ساختار یک مقاله به توضیح بخش "مقدمه" به‌عنوان بخشی اساسی در مقاله‌نویسی پرداخت: بدنه‌ اصلی مقاله با مقدمه آغاز می‌شود. مقدمه چکیده نیست و می‌تواند ازلحاظ طول و تعداد کلمه بیشتر از چکیده باشد. باید دانست که مجلات انواع متفاوتی از مقدمه نویسی را اجرا می‌کنند مثلاً برخی روش تحقیق را در مقدمه می‌آورند. ایشان برای دانستن چگونگی نوشتن مقدمه برای مجلات متفاوت پیشنهاد داد: آخرین مقاله‌های آن مجله را بررسی کنید تا متوجه رویکرد مقدمه نویسی آن مجله شوید.

او در ادامه‌ توضیح درباره‌ بخش مقدمه‌ مقاله، به توضیح درباره‌ بخش‌های یک مقدمه پرداخت و گفت: یک مقدمه می‌تواند متشکل از یک یا چند پاراگراف یا نیم‌صفحه تا یک صفحه باشد. به‌طورمعمول طول مقدمه از این بیشتر نخواهد بود.

 

وی اضافه کرد: محتوای مقدمه در حقیقت مروری‌ است بر تحقیقات انجام‌شده در مورد موضوع منتخب. بدنه‌ این بخش درباره‌ی کارهای انجام‌شده در راستای دستیابی به پاسخ اطلاعات می‌دهد. در ادامه‌ مقدمه باید ذکر شود که محقق می‌خواهد چه‌کارهایی انجام دهد و توضیح دهد که این تحقیق به‌عنوان کدامین تکه از پازلِ این مبحث ایفای نقش می‌کند.

وی درباره‌ نگارش خاتمه‌ مقدمه توضیح داد: درنهایت و در پایان مقدمه به هدف محقق اشاره می‌شود و به‌نوعی تحت عنوان جمله‌ای کلیدی که گویی سایه‌ آن بر کل مقاله دیده می‌شود به هدف تحقیق اشاره می‌کنیم؛ این جمله ازاین‌جهت کلیدی است که دائماً در طول مقاله به دنبال تبیین هرچه بیشتر این جمله‌ کلیدی هستیم.

او افزود: اگر تحقیق شما دارای "مطالعه‌ موردی"(Case Study) است، می‌بایست در انتهای پاراگراف مقدمه به همراه توضیحی مختصر و مفید به آن پرداخته شود اما درصورتی‌که تحقیق دارای مطالعه‌ موردی نیست با همان اشاره به نتیجه، مقدمه را به پایان خواهیم برد. این جمله‌ پایانی که شامل اظهارنظر نویسنده در مورد موضوع است، باید خاص و محدود بوده و نیز جزئی باشد. همچنین بسیار مهم است که واضح و صریح و به‌دوراز نکات کلی باشد.

دکتر فدایی نژاد در ادامه‌ سخنرانی درباره‌ مقاله‌نویسی به توضیح درباره‌ چیستی "بدنه"مقاله پرداخت و بیان کرد: بدنه‌ مقاله دارای بخش‌های مختلفی است. در ابتدای بدنه محقق به بررسی پیشینه و سیر تحول موضوع به‌طور کامل می‌پردازد.

وی درباره‌ چگونگی پاراگراف‌بندی صحیح در طول بدنه‌ مقاله توضیح داد: هر پاراگراف در درون خود شامل جملاتی است که باید به محتوای هریک از آن‌ها توجه شود. وقتی پاراگراف ازلحاظ محتوایی تمام می‌شود زمانی است که نویسنده مجاز است به پاراگراف پایان دهد. هر پاراگراف با جمله‌ای که مربوط به موضوع پاراگراف بعدی می‌شود تمام خواهد شد. این کار تمرین زیادی را می‌طلبد و نویسندگان و محققان باید با نوشتن زیاد این مهارت را هرچه بهتر کسب کنند. این شیوه‌ نگارش سبب می‌شود تا از تعدد نامناسب بندها جلوگیری شود و بندهای متن باهم دارای ارتباطی منطقی و منسجم باشند.

او ادامه داد: نگارش تک‌تک جملات بسیار اهمیت دارد زیرا که هر پاراگراف در درون خودش یک مقدمه دارد و بعد دارای توضیحی درباره‌ آن مقدمه و در انتها به جمع‌بندی پاراگراف ختم می‌شود که با جمله‌ای ارتباطی به بند بعدی متصل خواهد شد.

دکتر فدایی نژاد به دنبال توضیح چگونگی درست نگاشتن یک مقاله و واکاوی بخش‌های آن درباره‌ بخش "نتیجه‌گیری" یک مقاله به توضیح و تشریح پرداخت: نتیجه‌گیری می‌تواند بخش‌های متفاوتی را دارا باشد به‌عنوان‌مثال نتیجه (Result)، بحث (Discussion) و جمع‌بندی (Conclusion) باشد. در بخش نتیجه به پرسش‌نامه‌ها و در بخش بحث می‌توان به جنبه‌های مختلف بررسی اشاره نمود اما در بخش جمع‌بندی باید دانست که دیگر مجاز به دادن هیچ‌گونه ارجاعی نیستیم. دو بخش ابتدایی می‌توانند مشترک و در قالب یک‌بند باشند اما نتیجه‌گیری و جمع‌بندی لزوماً در انتها قرار می‌گیرد.

وی درباره‌‌ ویژگی‌های کلیدی نتیجه‌گیری بیان کرد: به‌هیچ‌وجه نباید در این بخش بحث جدیدی باز شود؛ باید بداعت داشت و یافته‌های مقاله را درنهایت جمع‌بندی کرد بی‌آنکه نکته‌ای بدون پاسخ رها شود. این بخش باید پس از رد شدن مطالب از فیلتر ذهنی نویسنده به‌عنوان دستاورد ارائه شود. در بخش نتیجه‌گیری مجاز به آوردن جدول، شکل و نمودار نخواهیم بود. پیشنهاد می‌شود که این بخش از یک پاراگراف تشکیل شود اما می‌تواند کمی طولانی‌تر نیز باشد.

او افزود: به‌نوعی در انتهای این بخش می‌تواند توصیه‌هایی درباره‌ تحقیقات بعدی داشت و راه دیگر محققین را کمی روشن نمود و پیشنهاد‌هایی را مبنی بر این‌که این تحقیق چگونه می‌تواند ادامه یابد را بیان نمود. وی همچنین این بخش را بسیار حساس خواند.

همچنین نکات مهم و کلی دیگری در پایان سخنرانی توسط دکتر فدایی نژاد بیان شد: در نوشتن مقاله، حسن شروع و حسن ختام دارای اهمیت است. از دیگر نکات مهم، توجه به دستورالعمل نویسندگان است. او درباره‌ بخش "منابع" یک مقاله که آن را از بخش‌های بسیار کلیدی خواند افزود: باید دقت کرد که روش‌های رفرنس‌دهی و دادن مأخذ با پروتکل‌های مجله‌ هدف یکی باشد؛ به‌عنوان‌مثال روش‌هایی چون انجمن روان‌شناسان آمریکا (APA)، انجمن زبان مدرن آمریکا (MLA)، دانشگاه شیکاگو (Chicago) و روش هاروارد از روش‌های مورداستفاده‌ اکثر مجلات هستند که می‌توان با جست‌وجو در گوگل با آن‌ها آشنا شد.

دکتر فدایی نژاد ادامه داد فرایند تدوین متن دارای چند مرحله است: انتخاب موضوع، گردآوری مدارک (دو مرحله‌ی نخست می‌توانند جا‌به‌جا شوند)، تحلیل مدارک، طرح اولیه‌ مقاله، ویرایش نهایی و فهرست منابع. ایشان توصیه کرد: مرتب بودن یادداشت‌ها امر مهمی برای محقق است فلذا همیشه به همراه داشتن یک دفتر یادداشت پیشنهاد می‌شود و مهم است که هر متن را با دیدگاه اجتهادی و انتقادی بخوانید و هنگام خواند متن یادداشت‌برداری کنید. همچنین نکته‌ای دیگر را بیان کرد و گفت: کتابی که در یک مقاله از آن نام‌برده شده یا استفاده‌شده را نباید به‌عنوان منبع معرفی کرد بلکه تنها نام همان مقاله‌ای که خوانده‌شده را باید نوشت.

 

در انتهای نشست به تمام سؤالات پاسخ داده شد و نیز نکات مهمی تبیین شد: گواهی پذیرش مقاله برای چاپ، برای احتساب نمره‌ آن کافی خواهد بود.

همچنین در پی این سؤالات ایشان به توضیح درباره‌ چگونگی انتخاب مجله پرداخت و گفت: این امر به گرایش تحقیق و مقاله مربوط است و همچنین این‌که متن برای انتشار داخلی نوشته‌شده یا خارجی نیز موردی مهم در تصمیم‌گیری است. ایشان همچنین ایمیل دانشگاهی خود را در اختیار دانشجویان قرارداد تا مخاطبین در صورت تمایل بتوانند از مشورت ایشان استفاده کند. (ایمیل دانشگاهی دکتر فدایی نژاد به شرح روبه‌رو است:  sarafadaei@ut.ac.ir

این گزارش به کوشش رهام براری تهیه شده است.