سومین پیش‌نشست دومین همایش ملی آینده‌پژوهی، آموزش عالی و توسعه پایدار، در دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره با موضوع «رسانه و آینده آموزش عالی» برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه سوره به نقل از معاونت پژوهشی، این نشست علمی به دبیری آقای فرزاد معافی غفاری، عضو هیأت‌علمی دانشگاه سوره و نیز دکتر امیدعلی مسعودی، رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره به‌عنوان سخنران، دوشنبه یکم آبان‌ماه 1402 به‌صورت حضوری برگزار شد.

در این نشست دکتر مهران هوشیار، دبیر کل همایش آینده‌پژوهی و دکتر زکیه السادات طباطبائی، معاونت پژوهشی دانشگاه سوره، حضور داشتند.

در ابتدای این نشست و به درخواست معافی، دبیر نشست، دکتر هوشیار به بیان مطالب مقدماتی پرداخت: رسانه‌های امروزی به خاطر سرعت و دسترسی گستره‌شان قطعاً می‌توانند برای امر آموزش مفید باشند و این مهم‌ترین نکته‌ای است که در این نشست‌ها بررسی می‌شوند.

در ادامه دکتر مسعودی درباره تبار‌شناسی رسانه و آموزش عالی و ارتباط این دو به سخنرانی پرداخت: به لحاظ قدمت رسانه پیش از دانشگاه و هرگونه آموزش ایجادشده است که می‌توان به ارتباط با دود در قرون اولیه اشاره کرد. انسان تا به امروز پیشرفت کرده و از دوران چاپارخانه‌ها گذر کرده تا به رسانه‌های امروزی رسیده است. تاریخ بیهقی که یکی از مهم‌ترین تاریخ نوشته‌های دنیا است به‌خوبی به آموزش فردبه‌فرد اشاره دارد که این نوع آموزش عمدتاً در دربار بوده‌ است.

او درباره رسانه در دانشگاه‌ها توضیح داد: رسانه‌ها در دانشگاه دودسته هستند، رسانه‌های جریان اصلی مثل رادیو، تلویزیون، روزنامه‌ها، مطبوعات و خبرگزاری‌ها و... و رسانه‌های آلترناتیو یا همان رسانه‌های بسیار جدید که گستره بزرگ‌تری را پوشش دادند و در خیلی موارد جایگزین رسانه‌های پیشین شدند. او ادامه داد: برای صحبت درباره دانشگاه از همین نوع رسانه‌ها باید صحبت کرد.

او درباره آموزش حضوری بیان کرد: امروزه این نوع آموزش در حال تغییر شکل و تبدیل به آموزش «برخط» (آنلاین) است و می‌بینیم که در سطوح مختلف آموزشی، عاملان آموزش در حال ارائه آموزش در این بسترها هستند.

وی درباره نحوه شکل‌گیری دانشگاه‌ها اظهار داشت: دانشگاه‌ها به‌غیراز دانشگاه جندی‌شاپور، شکل‌گیری بر پایه و مطالب مذهبی ایجادشده است. وی ادامه داد: بعدها در بولونیا به طبقه‌بندی و مقطع‌بندی نظام آموزشی دانشگاهی پرداخته می‌شود تا بتوان فهمید هر فرد در چه مقطعی و یا تا چه مقطعی پیش رفته است که این نظام آموزشی بسیار نزدیک با نظام آموزشی امروزی است که نزدیک به سیصد سال قدمت دارد.

دکتر مسعودی در ادامه درباره اسناد و کتاب‌ها و اهمیت این اسناد توضیح داد: به‌عنوان‌مثال آنچه امروز در مداحی‌ها بیان می‌شود، به‌نوعی زبان حال است زیرا که اسناد کمی از این اتفاق تاریخی در دست است و این خود می‌تواند اهمیت وجود اسناد مکتوب را بیان کند.

وی ادامه داد: کتاب‌ها ابزار‌های مهم دانشگاهی هستند. بنابراین دانشگاه‌ها حالت آموزش را عمومی کردند اما همچنان تعداد نسخه‌های کتب موردنظر به تعداد موردنیاز نبود. این روند همین‌گونه ادامه پیدا کرد تا این‌که دستگاه چاپ اختراع شد و باعث تسریع روند آموزش شد.

او درباره تأثیر رسانه‌ها بر آموزش عالی با استناد بر پژوهشی در حدود دو دهه گذشته میلادی بیان کرد: کاربست تحول فناوری باعث تغییر نظام یادگیری و یاددهی و افزایش تعداد متقاضیان و مشتریان آن‌ها و درنتیجه نفوذ بیشتر دانشگاه‌ها می‌شود و این احتمال که به علت افزایش توانایی فردی در مطالعه شخصی، دانشگاه‌ها کم‌کم مخاطبین خود را از دست می‌دهند، مردود است.

دکتر مسعودی با تعریفی از رسانه اذعان کرد: رسانه عبارت است از هر وسیله‌ای که بتواند پیام را از شخصی یا اشخاصی به شخصی دیگر یا اشخاص دیگر منتقل کند به همین جهت خود کتاب نوعی رسانه است. باید توجه داشت که صندلی، منبر، نماز جمعه و... این‌ها یک محیط هستند و عملکرد رسانه‌ای ندارند می‌توانند به رسا شدن پیام کمک کند اما خود عملکرد انتقال پیام را انجام نمی‌دهد. پس می‌توان پی برد که ارتباطات در بافتار و محیط اتفاق می‎افتد.

وی با ارجاع به سخنان یک استاد دانشگاه ایلینوی درباره تأثیر پیشرفت‌های فناورانه در حوزه آموزش بیان کرد: نخست؛ اهداف و مقاصد آموزشی: بیشترین سرعت آموزش، کم‌ترین هزینه و بیشترین کیفیت هدف همیشگی آموزش است که با استفاده از ابزارها و فناوری‎‌های امروزی به‌راحتی قابل فراهم آوری است.

دوم؛ زیست‌بوم آموزش در زمینه یادگیری: تحولات فناوری باعث تحول در بافتار آموزش شده و شکل آموزش تغییر کرده است.

سوم؛ فرایندهای یادگیری: فرایند یادگیری ابتدا شخصی بود، سپس تحت تأثیر رسانه‌های ارتباط‌جمعی، جمعی شد و حالا مجدداً به شخصی‌سازی برگشتیم اما این بار یاددهی هوشمندسازی شده است و دانشجو می‌تواند حجم وسیعی از اطلاعات را ذخیره و نگهداری کند.

چهارم؛ فرایندهای یادگیری: قبلاً یادگیری به‌صورت فرایند نبود و در مکتب‌خانه‌ها مطالب گفته‌شده، و یادگیرنده می‌بایست یاد بگیرد اما حالا فرایند یادگیری به‌صورت دوره‌ای و در طول زمان صورت می‌گیرد؛ دیگر استاد به‌عنوان عقل کل نیست بلکه استادان در نقش تسهیلگر و راهنما ظاهر می‌شوند. این همچنین به این معنی است که دانشجو باید بتواند از ابزارهای فناورانه استفاده کند.

پنجم؛ نظام حکمرانی: مسئولین باید توجه کنند که ما در حال ورود به مرحله جدیدی هستیم که وظایف استادان و دانشجویان در حال تغییر است و یادگیری و یاددهی به شکل سابق نمی‌تواند ادامه یابد.

مسعودی درباره نتایج این اتفاقات اذعان کرد: مسئله بسیار مهم، ارزیابی دانشجویان و سطح‌بندی مقاطع آموزشی است. در آینده مقاطعی مثل کارشناسی و کارشناسی ارشد مرز بسیار نزدیکی خواهند داشت یا به‌طورکلی از میان خواهند رفت. تحول دیگر گستره آموزش‌های ماژولار است که با نیاز افراد در هر سن و هرجایی منطبق هستند که نیاز مشاغل آینده را تأمین می‌کنند. همچنین نقش آموزش به‌صورت نردبانی است که مردم عادی با آن می‌توانند به‌مراتب بالاتر اقتصادی دست‌ یابند.

عضو هیأت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات سوره درخصوص آموزش‌های انطباق ناپذیر گفت: آموزش‌هایی که مشارکت جویانه و تعاونی هستند در این دسته قرار می‌گیرند که مشکلات این نوع آموزش در حال کم‌تر شدن است. همچنین باید توجه کرد که در میان این‌همه پیشرفت، برخی از رشته‌های دانشگاهی ما دیگر کارآمد نیستند و یا رشته‌هایی مثل حقوق در ایران، بیشتر از سی سال است که سرفصل‌های آن تغییری نکرده است؛ این در حالی است که بسیاری از اتفاقات پیرامونی ما تحت تأثیر انواع پیشرفت تغییر کرده‌اند. امروزه به لطف رسانه‌های جدید، می‌توانیم دیتاهای بسیار عظیمی را در دسترس داشته و آن‌ها را به همراه داده‌های خودمان بررسی و تجزیه و تحلیل کنیم.

او درباره اتفاقات و پیش‌آمدهای این فناوری‌ها به سه دسته رخداد اشاره کرد و افزود: سه نوع کنشگری وجود دارد. کنشگران اول پیشتازان و نوآوران هستند که از هر فرصتی استفاده می‌کنند همان‌طور که در زمان وبلاگ دیدیم و حالا در هوش مصنوعی می‌بینیم. دسته دوم همراهان تغییر هستند که بعد از وقوع تغییر متوجه تغییرات می‌شوند و با دسته نخست همراه می‌شوند تا امکانات و مزایای آن‌ها استفاده کنند و در آخر دسته سوم که به نظر می‌رسد به شرایط ما نزدیک‌تر باشد؛ بازماندگان از تغییر و دانشگاه‌های دچار انفعال که زمانی متوجه تغییر می‌شوند که امکان و ارزش به دست گرفتن ابتکار عمل را ازدست‌داده‌اند.

فرزاد معافی غفاری عضو هیأت علمی دانشکده هنر دانشگاه سوره که به عنوان دبیر جلسه حضور داشت در ادامه جلسه توضیح داد: ما تا حدی در شروع راه هستیم بنابراین بیشتر باید بشناسیم و خود را و دانشگاه و سیاست‌های آموزش عالی را برای آینده آماده کنیم. زیرا که همه ما از استادان تا دانشجویان و حتی دانش‌آموزان مقاطع پایین‌تر در معرض این تغییرات هستیم.

در پی مطرح‌شدن سؤالی درباره "تغییر نقش استادان به تسهیلگر در دروس و رشته‌های عملی و چگونگی آن و مقایسه آن با رشته‌های تئوریک" از سمت یکی حاضرین در جلسه، دکتر مسعودی بیان کرد: این موضوع را نرم‌افزارها حل کردند؛ حالا می‌توان دیتاهای بسیار زیاد را با فشردن یک دکمه بررسی کرد. از جایی به بعد مثلاً در محاسبات، دیگر استفاده از روش دستی نشدنی است زیرا که حجم داده‌ها بسیار زیاد است. اما نکته قابل‌توجه این است که هوش مصنوعی نمی‌تواند تجزیه‌وتحلیل را به‌گونه‌ای که انسان توانایی آن را دارد انجام دهد؛ به قولی انسان همواره در تحلیل جلوتر از مصنوع خودش یعنی هوش مصنوعی است.

به دنبال پاسخ همین سؤال، دبیر جلسه از دکتر هوشیار خواست تا در راستای چگونگی تأثیر فناوری‌های جدید در زمینه دروس عملی به بیان مطالبی بپردازد: واقعیت این است که در حوزه صنایع‌دستی، روحی که به خاطر حضور هنرمند و انرژی او که نیازمند نوعی تزکیه و آرامش نیز هست در اثر ایجاد می‌شود، نمی‌تواند توسط دستگاه‌ها و ماشین‌ها وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: هوش مصنوعی برای انسان و هنرمند آینده شرایطی را ایجاد می‌کند تا هنرمند بتواند با آرامش و تمرکز بیشتر به دنبال خلق اثر خود باشد تا او بتواند با راحتی بیشتر با هنرش در ارتباط باشد.

هوشیار اضافه کرد: در راستای سخنان دکتر مسعودی می‌توان گفت که صفر و یک‌های کامپیوتری درنهایت نیاز به یک وجود خلاق دارند تا آن‌ها را سازمان‌دهی کنند و می‌تواند گفت که آینده از آن افرادی است که برای آن آماده‌شده‌اند و گذشته خود را شناخته‌اند.

در پایان این جلسه به سؤالات حاضرین پاسخ داده شد و نیز به حاضرین در جلسه گواهی حضور اهداء شد.

گزارش: رهام براری

عکاس: رویا(افرا) شهباززاده