بارها به بحث ظهور شبکه های اجتماعی در عرصه اطلاع رسانی و جریان سازی های سیاسی اشاره شده است، اما گویی برخی اهالی رسانه هنوز به تاثیر حضور این شبکه های مجازی که دیگر از آنها به عنوان رسانه های اجتماعی یاد می شود، باور ندارند.
یوسف خجیر - عضو هیات علمی دانشگاه سوره - در گفت وگویی که با خبرنگار ایسنا داشت، درباره آینده رسانه های رسمی کشور، اظهار کرد: اگر رسانه های ما با همین روند پیش بروند، مطمئناً متهم به نابودی هستند. کافی است به اتفاقات سیاسی و اجتماعی چند ماه اخیر نگاهی بیندازید تا متوجه شوید که رسانه های رسمی شکست خورده اند و اغلب اخبار از طریق رسانه های تعاملی به دست مردم می رسید.
رسانه ها در استفاده از شبکه های اجتماعی با ترس قانونی مواجه هستند
او معتقد است، «به طور کلی با این ایده مخالفم که رسانه های اجتماعی، باعث تضعیف رسانه های رسمی می شوند. این دیدگاه بدین شیوه در دنیا وجود ندارد، اما در کشور ما به دلیل شرایطی که حاکم است، رسانه های رسمی توانستند درست از این رسانه های اجتماعی استفاده کنند.»
خجیر با بیان اینکه در رابطه ی بین رسانه های رسمی و اجتماعی دو دیدگاه وجود دارد، یادآور شد: دیدگاه اول این است که رسانه ها همدیگر را تضعیف می کنند؛ در این دیدگاه رسانه های نوظهور بر رسانه های قبلی یا سنتی ارجحیت دارند و فضا را بر آنها تنگ تر می کنند. اما دیدگاه دیگر که خودم نیز به آن باور دارم، همزیستی مسالمت آمیز رسانه هاست. در دیدگاه دوم این باور وجود دارد که رسانه های نوظهور با رسانه های سنتی همزیستی مسالمت آمیز دارند و نقش تکمیلی برای همدیگر ایفا می کنند. اما از آنجا که کاربر (انسان، رسانه، جامعه، سازمان و ...) درباره ی رسانه های نوظهور آگاهی ندارند و با توجه به اینکه رسانه همیشه با شیفتگی همراه است، این حس ایجاد می شود که رسانه های جدید، رسانه های پیشین را از رده خارج می کنند.
او با بیان اینکه اکثر روزنامه ها و خبرگزاری ها بزرگ در دنیا از حضور شبکه های اجتماعی بهره می برند، گفت: مشکل رسانه های ما در ایران رسانه های اجتماعی نیست، بلکه نحوه بهره برداری ما از این رسانه هاست. چراکه رسانه های اجتماعی می توانند برای روزنامه ها، خبرگزاری ها و حتی صداوسیما نقش مکمل داشته باشند. ما به دلیل زیرساخت ها و محدودیت هایی که برای رسانه های رسمی مان در استفاده از ابزارها و تکنولوژی ها وجود دارد، عقب افتاده ایم. علت این ناتوایی در استفاده از سیستم های جدید اطلاع رسانی می تواند محدودیت های سازمانی، قانونی، سخت افزاری، تکنولوژیک و مدیریتی باشد.
این استاد دانشگاه در ادامه مطلب بالا خاطرنشان کرد: یکی دیگر از دلایلی ناتوانی رسانه های رسمی در بهره برداری از رسانه های اجتماعی این است که برخی از مدیران رسانه های ما با این فناوری ها آشنا نیستند، از ورود به این عرصه ترس دارند و خلاقیت و نوآوری در استفاده از رسانه های نوین ندارند. خیلی از مدیران رسانه ای به عنوان رقیب به رسانه های نوین نگاه می کنند و برخی اصلاً آنها را به عنوان رسانه نمی شناسند و این رسانه ها را صرفاً ابزار سرگرمی و تفریحی تصور می کنند.
خجیر یادآور شد: رسانه های ما به نوعی در استفاده از شبکه های اجتماعی با ترس قانونی مواجه هستند؛ چراکه زمانی برخی از این شبکه ها فیلتر بودند و مجاری قانونی برای استفاده از این شبکه ها محدودیت هایی را قائل می شد، اما امروز با توجه به اینکه خیلی از این محدودیت ها رفع شده است، هنوز آن انگاره ذهنی وجود دارد.
آزادی بیان رسانه های ما لکنت دارد
او با بیان اینکه «رسانه های اجتماعی چند کارکرد مهم برای رسانه های رسمی دارند»، در این باره گفت: یکی از کارکردها این است که رسانه های اجتماعی می توانند منبع خوبی برای رسانه های رسمی باشند، اما اینکه چطور می توان به اخبار این رسانه های اجتماعی اعتماد کرد، به توانایی و کارآمدی خبرنگاران برمی گردد. اهالی رسانه باید بتوانند از میان مطالب منتشر شده در رسانه های اجتماعی، اخبار مهم را پیدا کنند. به نظرم شبکه ها اجتماعی یک فرصت برای رسانه ها محسوب می شود. ما امروز بی نهایت خبرنگار بالفعل در جامعه داریم که خبرگزاری ها می توانند از آنها استفاده کنند؛ بی نهایت منبع خبری داریم که صداوسیما می تواند از آنها بهره ببرد، اما اینکه تشخیص صحت اخبار به توانمندی های خبرنگار برمی گردد.
«خجیر» دومین کارکرد رسانه های اجتماعی برای رسانه های رسمی را جریان سازی رسانه ای بر شمرد و اظهار کرد: رسانه های رسمی در جریان سازی رسانه ای با محدودیت های قانونی بسیار زیادی مواجه هستند که برای آنها در نظر گرفته شده و هنوز هم اصلاح نشده است. اسم این را می توان «ارائه اخبار فراتر از چارچوب های قانونی» گذاشت. ما رسانه های رسمی کشورمان را در یک چارچوب قانونی بسیار سخت و تنگ گذاشته ایم که یکی از دلایل گسترش شبکه های اجتماعی در کشور ما این است که رسانه های رسمی نمی توانند خوب در میان مردم حضور پیدا کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه سوره با بیان اینکه آزادی بیان رسانه های ما لکنت دارد، یادآور شد: به خاطر همین لکنت است که شبکه های اجتماعی در کشور ما در عرصه اطلاع رسانی و جریان سازی تا این اندازه توانمند عمل می کنند. اگر این محدودیت های قانونی را برای رسانه های رسمی کمی کمتر و عقلانی تر کنیم، آنها نیز می توانند در خیلی موارد بهتر ظاهر شوند. امروز در خیلی از موارد شاهد هستیم که اخبار منتشر شده در شبکه های اجتماعی از سوی خبرنگاران است و نه کاربران اصلی؛ چراکه نمی توانند این اخبار را در رسانه های رسمی که در آن فعال هستند منتشر کنند و به همین خاطر مجبور هستند آنها را در شبکه های اجتماعی منعکس کنند.
او بیان کرد: استفاده دیگر رسانه های رسمی از شبکه های اجتماعی، افکارسنجی است؛ در دنیای امروز بهترین وسیله برای سنجش افکار مردم درباره پدیده های مختلف برای رسانه های رسمی و حتی برای حاکمیت و دولت، رسانه های جمعی است. مردم راحت در این شبکه ها اظهار نظر و دیدگاه هایشان را مطرح می کنند. در نهایت وقتی رسانه های رسمی با این کمک ها و فرصت ها از سوی شبکه های اجتماعی رو به رو است، می توان گفت رابطه رسانه های اجتماعی و رسانه های رسمی باید همزیستی مسالمت آمیز و فرصت محورانه باشد.
اغلب مدیران رسانه ای به دلیل وابستگی های حزبی و سیاسی در این عرصه فعالیت می کنند
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که "چرا رسانه های ما نمی توانند به درستی از شبکه های اجتماعی بهره برداری کنند؟" گفت: یکی از دلایل این موضوع، ضعف و ناتوانی علمی و تجربی مدیران رسانه ها است؛ اغلب مدیران رسانه های ما تجربه رسانه ای کمی دارند و بیشتر به دلیل وابستگی های نهادی، سازمانی و حزبی و فعالیت در حوزه های سیاسی در این عرصه حضور دارند.
او یادآور شد: آن زمان هم که می خواستیم روزنامه نگاری دیجیتال را بپذیریم، تقریباً ۱۵ سال با دنیا اختلاف داشتیم. برای روزنامه نگاری سایبر و آنلاین هم همین اتفاق افتاد و امروز هم در استفاده از شبکه های اجتماعی ما همچنان این تاخیر را که می تواند سازمانی، حقوقی، فرهنگی و ... باشد را داریم. این در حالی است که رسانه های رسمی می توانستند با بهره برداری درست از شبکه های اجتماعی بسیار موثرتر در صحنه حضور داشته باشند. اگرچه امروز برخی از خبرگزاری ها در شبکه های اجتماعی فعال هستند، اما فعالیت شان بسیار محدود و ابتدایی است؛ به عنوان مثال کانال های خبری برخی از خبرگزاری ها در تلگرام، به همان شیوه اخبار را منتشر می کنند که در سایت آنها را بارگذاری کرده اند. ااین در حالی است که کارکردهای این دو مدیوم کاملاً با هم متفاوت است. این مشکل هم به عدم شناخت کافی از رسانه های نوین موبایلی برمی گردد.
دریغ از یک سرفصل از روزنامه نگاری موبایلی
«خجیر» همچنین در بخش دیگری از سخنانش درباره راه کاری که می توان به رسانه های رسمی پیشنهاد داد، گفت: این خطر تنها برای رسانه ها وجود ندارد، بلکه برای دولت به معنای خاص و حاکمیت به معنای عام نیز وجود دارد. هر دو اینها باید رسانه های کشور را حمایت های مالی، حقوقی و فنی کنند تا ترغیب شوند که از شبکه های اجتماعی و به ویژه شبکه های اجتماعی بومی استفاده کنند. امروز خیلی از شبکه های اجتماعی مورد استفاده مردم ما بومی نیستند و آن تعدای هم که فعال هستند به دلیل ناتوانی فنی و مالی و عدم پشتیبانی حقوقی آنطور که باید شناخته شده و کارآمد نیستند و این در حالی است که تعدادی از آنها از ظرفیت های درونی بسیار بالایی برخوردارند.
او خاطرنشان کرد: مهندسان ما برای طراحی شبکه های اجتماعی بومی حمایت های مالی و فنی نمی شوند. معتقدم که دولت باید مکانیزم های تشویقی جهت تولید و ارائه محتواهای متناسب با کشور بگذارد. بسیاری از مقامات مسئول به شبکه های اجتماعی نگاه منفی دارند، چراکه معتقدند این شبکه ها مروج فرهنگ غربی هستند، اما در ازای آن فعالیتی برای تولید محتوای داخلی صورت نمی گیرد. راه کار دیگر این است که مدیران رسانه ای باید به سمت کسب علمی و تجربی رسانه های جدید بروند و دانشگاه ها می توانند در این زمینه کمک کنند. اما متاسفانه الان در دانشگاه های ما رشته روزنامه نگاری تدریس می شود، اما دریغ از یک سرفصل از روزنامه نگاری موبایلی.
نظر خود را بنویسید